Ἡ κληρονομιά τοῦ Σολζενίτσιν ( 2)

«Μιὰ μέρα ὁ Ντοστογιέφσκι πέταξε τὴν αἰνιγματικὴ παρατήρηση: «Ἡ ὀμορφιὰ θὰ σώσει τὸν κόσμο». Τί εἴδους δήλωση ἦταν αὐτή; Γιὰ πολὺ καιρὸ τὸ θεωροῦσα ἁπλὰ λόγια. Πῶς θὰ μποροῦσε αὐτὸ νὰ εἶναι δυνατό; Πότε στὴν αἱμοσταγῆ ἱστορία ἡ ὀμορφιὰ ἔσωσε ποτὲ κανέναν ἀπὸ ὁτιδήποτε; Ἐξευγενισμένο, αἰσιόδοξο, ναί - ἀλλὰ ποιόν ἔχει σώσει; 

Ὑπάρχει, ὡστόσο, μιὰ ὁρισμένη ἰδιαιτερότητα στὴν οὐσία τῆς ὀμορφιᾶς, μιὰ ἰδιαιτερότητα στὴν κατάσταση τῆς τέχνης: δηλαδή, ἡ πειστικότητα ἑνὸς ἀληθινοῦ ἔργου τέχνης εἶναι ἐντελῶς ἀδιαμφισβήτητη καὶ ἀναγκάζει ἀκόμη καὶ μιὰ ἀντίθετη καρδιὰ νὰ παραδοθεῖ. Εἶναι δυνατὸν νὰ συνθέσουμε ἕναν ἐξωτερικὰ ὁμαλὸ καὶ κομψὸ πολιτικὸ λόγο, ἕνα πεισματάρικο ἄρθρο, ἕνα κοινωνικὸ πρόγραμμα ἢ ἕνα φιλοσοφικὸ σύστημα μὲ βάση καὶ ἕνα λάθος καὶ ἕνα ψέμα. Ὅ,τι κρύβεται, ὅ,τι παραμορφώνεται, δὲν θὰ γίνει ἀμέσως ἐμφανές. 

Τότε ένας αντιφατικός λόγος, ένα άρθρο, ένα πρόγραμμα, μια διαφορετικά δομημένη φιλοσοφία συγκεντρώνονται σε αντίθεση - και όλα είναι εξίσου κομψά και ομαλά, και για άλλη μια φορά λειτουργεί. Γι' αυτό τα πράγματα αυτά είναι τόσο ἀξιόπιστα ὅσο καί δύσπιστα.

Μάταια νὰ ἐπαναλαμβάνω ὅ,τι δὲν φτάνει στὴν καρδιά. 

Ἀλλὰ ἕνα ἔργο τέχνης ἔχει μέσα του τὴ δική του ἐπαλήθευση: οἱ συλλήψεις ποὺ ἐπινοοῦνται ἢ τεντώνονται δὲν ἀντέχουν νὰ ἀπεικονίζονται σὲ εἰκόνες, ὅλες καταρρέουν, φαίνονται ἄρρωστα καὶ χλωμά, δὲν πείθουν κανέναν. Ἀλλὰ ἐκεῖνα τὰ ἔργα τέχνης ποὺ ἔχουν συλλάβει τὴν ἀλήθεια καὶ μᾶς τὴν ἔχουν παρουσιάσει ὡς ζωντανὴ δύναμη - μᾶς πιάνουν, μᾶς ἀναγκάζουν, καὶ κανεὶς ποτέ, οὔτε στοὺς ἑπόμενους αἰῶνες, δὲν θὰ ἐμφανιστεῖ νὰ τὰ διαψεύσει. 

Μήπως λοιπὸν αὐτὴ ἡ ἀρχαία τριάδα τῆς Ἀλήθειας, τῆς Καλοσύνης καὶ τῆς Ὀμορφιᾶς δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ ἄδεια, ξεθωριασμένη φόρμουλα, ὅπως νομίζαμε στὶς μέρες τῆς γεμάτης αὐτοπεποίθηση, ὑλιστικὴ νιότη μας; Ἐὰν οἱ κορυφὲς αὐτῶν τῶν τριῶν δέντρων συγκλίνουν, ὅπως ὑποστήριξαν οἱ μελετητές, ἀλλὰ οἱ πολὺ προφανείς, πολὺ ἄμεσοι μίσχοι τῆς Ἀλήθειας καὶ τῆς Καλοσύνης συνθλίβονται, κοποῦν, δὲν ἐπιτρέπονται να περάσουν - τότε ἴσως οἱ φανταστικοί, ἀπρόβλεπτοι, ἀπροσδόκητοι μίσχοι τῆς Ὀμορφιᾶς νὰ ξεπεράσουν καὶ νὰ ἀνυψωθοῦν στὸ ἴδιο μέρος , καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο θὰ ἐκπληρώσουν τὸ ἔργο καὶ τῶν τριῶν; 

Σὲ ἐκείνη τὴν περίπτωση ἡ παρατήρηση τοῦ Ντοστογιέφσκι, «Ἡ ὀμορφιὰ θὰ σώσει τὸν κόσμο», δὲν ἦταν μιὰ ἀπερίσκεπτη φράση ἀλλὰ μιὰ προφητεία; Ἐ ἄλλου ὁμολογουμένως τοῦ δόθηκε ἡ χάρις νὰ δῇ πολλά, ἕνας ἄνθρωπος ἐξαιρετικά φωτισμένος. 

Σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση λοιπόν, ἡ τέχνη, ἡ λογοτεχνία θὰ μποροῦσαν πραγματικὰ νὰ βοηθήσουν τὸν κόσμο σήμερα;». 

(Aleksandr I. Solzhenitsyn, Ἀπό τήν ὁμιλία του κατά τήν τελετή ἀπονομῆς τοῦ βραβείου Νόμπελ) 

( ἀπό ἐδῶ) 

(ἡ φωτό ἄνευ τοῦ ἀποφθέγματος, ἐδῶ ) 

Ἡ Πελασγική