ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ

Άρθρο στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ»

Πολλοί υποστηρίζουν ότι υπάρχει μέγα χάσμα μεταξύ αρχαίας ελλη­νικής φιλοσοφίας και χριστιανισμού. Αυτό όμως δεν είναι αληθές. Η συνάντηση των δύο κόσμων, χριστιανισμού και ελληνισμού, υπήρξε γεγονός τεράστιας ιστορικής σημασίας για την πορεία της ανθρω­πότητας και του πολιτισμού. Μέσα από αυτή τη συνάντηση δημιουργήθηκε ένας απαράμιλλος πνευματικός πολιτισμός με διαχρονική και παναν­θρώπινη αξία, ο οποίος δημιούργησε το ελληνικό Βυζάντιο, την «Ρωμανία» των θρύλων, που αποτελεί την συνέχεια της αρχαίας Ελλάδας αλλά και το θεμέλιο της νεότερης.

Οι περισσότεροι πατέρες της Εκκλησί­ας, ήταν Έλληνες (αυτό δεν σημαίνει ότι υποτιμάμε τους υπόλοιπους), και όταν συ­νάντησαν τον Χριστό, άλλαξε η ζωή τους. Χωρίς να απαρνηθούν την ελληνική τους ταυτότητα, την μεταμόρφωσαν κάτω από το φως της χριστιανικής αλήθειας. Όντες φορείς της ελληνικής παιδείας χρησιμο­ποίησαν την ελληνική γλώσσα και φιλο­σοφία προκειμένου να εκφράσουν την χρι­στιανική διδασκαλία αλλά και τη δική τους προσωπική εμπειρία του Θεού. Γενικά όμως ο χριστιανισμός χρησιμοποίησε πλήρως τα ελληνικά πολιτιστικά στοιχεία για την έκφραση και την εξάπλωσή του.

Ανάμεσα στους πρώτους Έλληνες χρι­στιανούς υπήρχαν και φιλόσοφοι, όπως ο άγιος Ιουστίνος ο φιλόσοφος και μάρτυς, ο άγιος Αριστείδης, ο άγιος Αθηναγόρας ο Αθηναίος, ο στωικός Πάνταινος, και οι μαθητές του. Σ’ αυτούς βρίσκουμε την πλήρη συμφιλίωση της ελληνικής φιλοσο­φίας με τον χριστιανισμό.

Ο Άγιος Ιουστίνος, στο έργο του «Απο­λογία Α’», καταγράφει ότι ο Σωκράτης, ο Ηράκλειτος και οι όμοιοι με αυτούς φιλό­σοφοι υπήρξαν στην ουσία οι προ Χρι­στού Χριστιανοί, ενώ ήταν τόση η αγάπη του για τον Πλάτωνα που υποστήριζε ότι «ουκ αλλότρια τα Πλάτωνος διδάγματα, του Χριστού».

Ο Άγιος Αυγουστίνος διακηρύττει στο έργο του «Εξομολογήσεις» ότι η πλατωνι­κή φιλοσοφία και η χριστιανική θεολογία συμπίπτουν «όχι κατά λέξη, αλλά κατά πνεύμα»

Σύμφωνα με τον άγιο Κλήμη τον Αλε- ξανδρέα η ελληνική φιλοσοφία αποτελεί μια ευαγγελική προπαρασκευή. Προετοί­μασε δηλαδή τον κόσμο να δεχτεί το ευ­αγγέλιο του Χριστού. Συγκεκριμένα ο αλε­ξανδρινός πατήρ θεωρούσε ότι «η ελληνι­κή φιλοσοφία είναι καθαρή εικόνα της αληθείας και θεία δωρεά που παραδόθη­κε στους Έλληνες», καθώς και ότι ο ίδιος ο Θεός υπήρξε συγχρόνως ο χορηγός της Καινής Διαθήκης, αλλά και της ελλη­νικής φιλοσοφίας.

Ο Μέγας Βασίλειος και ο άγιος Γρηγό- ριος ο Θεολόγος είχαν σπουδάσει στην Αθήνα φιλοσοφία (ηθική, φυσική, μεταφυ­σική), ρητορική (πανηγυρική και δικανική) και φιλολογία, γεγονός που φανερώνει την εκτίμηση που είχαν στην ελληνική παι­δεία. Μάλιστα ο Μέγας Βασίλειος έγραψε ένα εγχειρίδιο για τους νέους, «όπως αν εξ ελληνικών ωφέλοιντο λόγων». Πρόκει­ται για το διασημότερο κείμενο του μεγά­λου αυτού Καππαδόκη πατέρα, στο οποίο πραγματοποιεί τη σύζευξη της ελληνικής και χριστιανική παιδείας. Για τον Μεγάλο Βασίλειο οι Έλληνες συγγραφείς όχι μόνο μας προετοιμάζουν με τα συγγράμματά τους στην κατανόηση των αγίων γραφών και των θείων μυστηρίων αλλά αποτελούν και μια πολύτιμη πηγή παραδειγμάτων που οδηγούν στην αρετή. Στο έργο του αυτό δίνει πρότυπα ηθικών αξιών από την Οδύσσεια και από τη ζωή πολλών αρχαί­ων Ελλήνων, ηρώων, ποιητών, φιλοσό­φων, αθλητών κ.α. Προτρέπει τους νέους όλων των εποχών να μελετούν την ελλη­νική φιλοσοφία και γραμματεία και να παίρνουν ό,τι εκλεκτότερο έχει. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος προσδιόρισε την έννοια του ελληνισμού και της ελληνικής παιδείας ως πανανθρώπινου αγαθού.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος προ­βάλλει ως ηθικά παραδείγματα τον Πλά­τωνα, τον Σωκράτη, τον Αριστείδη, τον Διογένη και τον Επαμεινώνδα.

Ο άγιος Μάξιμος(6ος-7ος αι.) ήταν άριστος γνώστης της πλατωνικής φιλο­σοφίας και χρησιμοποιεί όρους της μετα­φυσικής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη στη διδασκαλία του.

Ο άγιος Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (12ος αι.), ήταν εξαιρετικός ρήτορας και σπουδαίος αναλυτής των αρχαίων ελληνι­κών έργων. Δίδασκε στην πατριαρχική σχολή της Κωνσταντινούπολης και πλή­θος νέων τον παρακολουθούσαν. Μεγά­λος ελληνιστής υπήρξε και ο μαθητής του άγιος Μιχαήλ Χωνιάτης, αρχιεπίσκοπος Αθηνών.

Ο Μέγας Φώτιος (9ος αι.) έγραψε τη Μυριόβιβλο, όπου παραθέτει περιλήψεις όλων των βιβλίων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων που είχε μελετήσει και δια­σώζει πολλά αρχαία έργα, που θα μας ήταν άγνωστα.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (14ος αι.) ήταν επίσης, άριστος γνώστης των έρ­γων του Αριστοτέλους. Μάλιστα ο δάσκα­λός του έλεγε ότι αν ο Αριστοτέλης άκου- γε τον Παλαμά να τον ερμηνεύει στα ανά­κτορα, θα τον θαύμαζε και ο ίδιος!

Ο άγιος Νεκτάριος δίνει μια μαρτυρία, σύμφωνα με την οποία ο άγιος Αναστά­σιος, πατριάρχης Αντιοχείας, διαβεβαιώ- νει ότι του αποκαλύφθηκε η σωτηρία των δίκαιων Εθνικών (ειδωλολατρών), και ανα­φέρει ότι ο Πλάτωνας εμφανίστηκε σε μο­ναχό ο οποίος τον εξύβριζε, και του απο- κάλυψε ότι σώθηκε δια του Ιησού Χρι­στού.

Η συνάντηση χριστιανισμού και ελληνι­σμού αποτελεί ένα γεγονός υψίστης ση­μασίας. Τόσο ο χριστιανισμός, όσο και ο ελληνισμός ωφελήθηκαν τα μέγιστα από αυτή τη συνάντηση. Η ελληνική παιδεία έγινε στα χέρια των πατέρων το μέσο για την αποτύπωση και την διάδοση της χρι­στιανικής αλήθειας και της αντιμετώπισης των αιρέσεων. Η Καινή Διαθήκη, όλη η πατερική θεολογία, τα δόγματα, τα λα­τρευτικά κείμενα, ακόμα και οι αποφάσεις των οικουμενικών συνόδων γράφτηκαν στα ελληνικά. Με την θεολογία των πατέ­ρων ο ελληνισμός διατήρησε όλα τα θετι­κά του στοιχεία, τη δίψα για την ομορφιά και την αλήθεια. Την αγάπη για τη σοφία και την αρετή. Οι ιδέες, η γλώσσα και η φιλοσοφία διατηρήθηκαν μέσα στον χρι­στιανισμό, και βρήκαν την τελείωσή τους.

ΙΟΥΣΤΙΝΗ Μ. 

ἀπό : Ἐθνικισμός