Ἐν ἀρχῇ ἦταν ἡ Pax Americana

Τί θά σημαίνει Make America Great Again; Ἡ ἀποκατάσταση τῆς ἀμερικανικῆς ἡγεμονίας στόν κόσμο, ἤ ἡ ἀνοικοδόμηση τῆς Ἀμερικῆς; 

Γράφει ὁ Lorenzo Maria Pacini

Συχνά αναφέρουμε για τη συλλογική Δύση ,την Ηγεμονία, Seapower ( θαλάσσια δύναμιν ) και Civilization of the Sea ( Πολιτισμό τῆς Θαλάσσης ) όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε καλά ποια είναι η προέλευση αυτής της γεωπολιτικά καθοριστικής δύναμης για την παγκόσμια τάξη πραγμάτων.

Αυτός που κερδίζει τον πόλεμο, υπαγορεύει τους κανόνες

Ας ξεκαθαρίσουμε αμέσως μια εμπειρικά αδιαμφισβήτητη πραγματική αλήθεια: Αυτός που κερδίζει τον πόλεμο, υπαγορεύει τους κανόνες της μεταπολεμικής τάξης. Ο νικητής, γράφει την ιστορία. Είτε μας αρέσει είτε όχι, οι ηττημένοι δεν είχαν ποτέ μεγάλη εξουσία λήψης αποφάσεων (που δεν σημαίνει ότι δεν μπορούσαν να οργανωθούν καλά για να αντεπιτεθούν και να επιστρέψουν στην εξουσία – αλλά αυτό είναι άλλο θέμα).

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε με τη νίκη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής ως πρώτης, αήττητης και κυρίαρχης δύναμης. Από εκεί ακολούθησε μια επέκταση της επιρροής των ΗΠΑ toto orbe terrarum ( σ᾿ὁλόκληρο τόν κόσμο) από κάθε άποψη (πολιτιστική, οικονομική, στρατιωτική, πολιτική).

Ο εικοστός αιώνας ήταν ο «αμερικανικός αιώνας». Σχεδόν ολόκληρος ο κόσμος πήρε τη μορφή που ήθελαν να του δώσουν οι ΗΠΑ. Το δεύτερο μισό του αιώνα σημαδεύτηκε από τη σύγκρουση χαμηλής έντασης του Ψυχρού Πολέμου, η οποία έληξε -αν όντως έληξε- με την κατάρρευση του σοβιετικού πολιτικού συστήματος στην ΕΣΣΔ και την έναρξη της μονοπολικής φάσης της αμερικανικής παγκόσμιας κυριαρχίας. Αυτή η περίοδος προκάλεσε μεγάλη αισιοδοξία στη Δύση για μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, σηματοδοτώντας το τέλος του στρατιωτικού και ιδεολογικού ανταγωνισμού του 20ού αιώνα. Δύο πιθανότητες ήταν στον ορίζοντα: ένα σύστημα βασισμένο στην ισορροπία δυνάμεων και στην εξισωτική κυριαρχία ή μια φιλελεύθερη ηγεμονία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ βασισμένη στις αξίες της δημοκρατίας. Η πρώτη προσέγγιση προκάλεσε διαρκή σύγκρουση, ενώ η δεύτερη υποσχόταν διαρκή ειρήνη και παγκόσμια σταθερότητα.

Η ηγεμονία των ΗΠΑ, ήδη κυρίαρχη στη διατλαντική περιοχή μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, θεωρήθηκε πρότυπο ειρήνης και ευημερίας. Ωστόσο, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης αφαίρεσε τη δικαιολόγηση μιας παγκόσμιας τάξης βασισμένης στην ισορροπία δυνάμεων, ωθώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια αποστολή αναγνωρισμένης ηγεμονίας για να αποτρέψουν την άνοδο νέων αντιπάλων. Η αμερικανική υπεροχή, όπως δήλωσε η πρώην υπουργός Εξωτερικών Madeleine Albright, κρίθηκε «απαραίτητη για τη διασφάλιση της παγκόσμιας σταθερότητας».

Αυτή ήταν η Pax Americana: οι ΗΠΑ θα διασφάλιζαν μια περίοδο ευημερίας και παγκόσμιας ειρήνης – ήδη από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – επεκτείνοντας τον έλεγχο σε ολόκληρο τον κόσμο. Μια ειρήνη για την Αμερική ισοδυναμούσε με μια ειρήνη για τον κόσμο. ένας πόλεμος για την Αμερική θα σήμαινε πόλεμο για ολόκληρη την υδρόγειο. Ο διακηρυγμένος στόχος της οικοδόμησης ενός ειρηνικού κόσμου συχνά δικαιολογούσε ιμπεριαλιστικές προσεγγίσεις, αποκαλύπτοντας τις αντιφάσεις του ηγεμονικού σχεδίου.

Θέστε αυτό το παράδειγμα ως αξίωμα συλλογισμού στις διεθνείς σχέσεις και στον γεωπολιτικό προγραμματισμό, ιδού, όλα απέκτησαν νέο νόημα. Ο κόσμος είχε διαμορφωθεί και το «δωμάτιο ελέγχου» ήταν τώρα στην Ουάσιγκτον.

Η εποχή των ιδεολογιών

Ήταν η εποχή των ιδεολογιών. Στον «σύντομο αιώνα» όλα είχαν αλλάξει ραγδαία. Η μεγάλη παγκόσμια σκακιέρα κλονιζόταν και ανακατασκευαζόταν συνεχώς. Η σύγκρουση μεταξύ του δυτικού μπλοκ και του ανατολικού – ή σοβιετικού – μπλοκ χαρακτήρισε όλες τις έννοιες της πολιτικής κάθε χώρας με εξαιρετικά ισχυρό τρόπο.

Στη δεκαετία του 1990, δύο οράματα κυριάρχησαν στη συζήτηση για την παγκόσμια τάξη: αυτό του Francis Fukuyama και αυτό του Samuel Huntington. Ο Fukuyama στο γνωστό βιβλίο του The End of History , οραματίστηκε ένα μέλλον στο οποίο η φιλελεύθερη δημοκρατία και ο καπιταλισμός θα θριάμβευαν καθολικά, οδηγώντας σε αέναη ειρήνη υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών: υποστήριξε ότι η οικονομική αλληλεξάρτηση, οι δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και οι κοινοί θεσμοί θα ενώσουν την κόσμο γύρω από κοινές αξίες, που ήταν φυσικά αμερικανικές αξίες. Οποιοδήποτε άλλο μοντέλο πολιτισμού θα ήταν εκτός θέματος, επειδή η Ιστορία είχε τελειώσει, δεν θα έμενε τίποτα για να γραφεί σχετικώς. Αντίθετα, ο Huntington έγραψε το The Clash of Civilizations, στο οποίο προέβλεψε ότι ο κόσμος θα κατακερματιζόταν σε ξεχωριστά πολιτιστικά μπλοκ που θα βασίζονται σε αστικές, θρησκευτικές και οικονομικές ταυτότητες. Ο ατομικισμός και τα ανθρώπινα δικαιώματα, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν ιδιότυπα της Δύσης και όχι καθολικά. Η θεωρία του προϋπέθετε ένα μέλλον που χαρακτηρίζεται από συγκρούσεις μεταξύ πολιτισμών, που τροφοδοτούνται από την παρακμή της δυτικής ηγεμονίας και την εμφάνιση εναλλακτικών δυνάμεων, ιδιαίτερα στις κομφουκιανές και ισλαμικές κοινωνίες.

Η επιρροή των ιδεών του Fukuyama διαμόρφωσε τη δυτική πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, δικαιολογώντας την επέκταση και την εξαιρετικότητα της Pax Americana . Η εξαίρεση που υπήρξε μια από τις πιο πραγματιστικές «αξίες» των ΗΠΑ:

 υπάρχουν κανόνες και μόνο εμείς μπορούμε να τους παραβιάσουμε, όποτε θέλουμε, όπως θέλουμε και χωρίς να χρειάζεται να λογοδοτούμε σε κανέναν.

Η ιστορία, ωστόσο, δεν έχει μόνο έναν παράγοντα: άλλες χώρες, όπως η Ρωσία, επέλεξαν να γοητευτούν από την πρόταση του Huntington – συγκρουσιακή, σίγουρα, αλλά όχι ήδη «τελική». Στη Ρωσία, αυτή η συζήτηση έχει βαθιές ρίζες, που συνδέονται με την ιστορική αντιπαλότητα μεταξύ δυτικών και σλαβόφιλων. Στη δεκαετία του 1990, η Ρωσία προσπάθησε αρχικά να πλησιάσει τη Δύση, αλλά η αποτυχία της Δύσης να την συμπεριλάβει ενίσχυσε την ιδέα ενός ξεχωριστού ρωσικού πολιτισμού, με αποκορύφωμα την άποψη του Βλαντιμίρ Πούτιν ότι κανένας πολιτισμός δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι ανώτερος.

Θέμα ιδεολογιών, πράγματι, μια μάχη χαμηλού προφίλ αλλά πολύ μεγάλης αξίας στην οποία θα καθόριζαν τα βήματα του νέου αιώνα που ξεκινούσε. Αυτές οι αποκλίσεις τόνισαν την ένταση μεταξύ οικουμενιστικών φιλοδοξιών και διακριτών πολιτισμικών ταυτοτήτων, καθορίζοντας τις γεωπολιτικές συγκρούσεις του 21ου αιώνα.

Χτίζοντας την Pax Americana με οποιοδήποτε κόστος

Η Ουάσιγκτον προώθησε μια παγκόσμια τάξη βασισμένη στην Pax Americana, μια φιλελεύθερη ηγεμονία που αντανακλούσε την επιτυχία του ειρηνικού και ευημερούντος διατλαντικού συστήματος που δημιουργήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης με τη Σοβιετική Ένωση. Πρότεινε να επεκταθεί αυτό το μοντέλο παγκοσμίως, αναφέροντας ως παραδείγματα τη Γερμανία και την Ιαπωνία, που μετατράπηκαν από μιλιταριστικά και ιμπεριαλιστικά έθνη σε «ειρηνικές» -ή, μάλλον, ηττημένες- δημοκρατίες υπό την επιρροή των ΗΠΑ. Αλλά η επιτυχία αυτών των μετασχηματισμών είχε καταστεί δυνατή χάρη στην παρουσία ενός κοινού αντιπάλου, της Ρωσίας, και η ιστορία της Λατινικής Αμερικής υπέδειξε ότι η ηγεμονία των ΗΠΑ δεν ήταν πάντα συνώνυμη με την πρόοδο και την ειρήνη.

Ο Charles Krauthammer περιέγραψε τη μεταψυχροπολεμική περίοδο ως μια «μονοπολική στιγμή», που χαρακτηρίζεται από την αμερικανική κυριαρχία, όπου ο νέος Ηγεμόνας υπαγόρευε τους κανόνες και οι άλλοι είχαν ελάχιστη επιλογή. Παρόλο που αναγνώριζε ότι ένα σύστημα πολλαπλών συμμετεχόντων (σήμερα μπορούμε να πούμε «πολυπολικότητα») αναπόφευκτα θα επέστρεφε, πίστευε ότι ήταν απαραίτητο να εκμεταλλευτεί τη μονοπολικότητα για να εξασφαλιστεί προσωρινή ειρήνη, αποφεύγοντας την επιστροφή σε ταραχώδεις περιόδους. Υπήρχε, ωστόσο, μια αδυναμία: οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν απίθανο να εγκαταλείψουν οικειοθελώς τον κυρίαρχο ρόλο τους, προτιμώντας αντ' αυτού να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε απειλή με τη βία, τροφοδοτούμενη από μια εμμονή με το δικό τους ιστορικό μεγαλείο. Είναι θέμα πυραύλων: όποιος το έχει μεγαλύτερο, κερδίζει. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ επινόησαν τη στρατηγική έννοια της αποτροπής ακριβώς χάρη στο ατομικό όπλο που κατείχαν, βάζοντας τον κόσμο σε ένα κλίμα συνεχούς φόβου και κινδύνου στο οποίο ζούμε ακόμα σήμερα.

Είναι εξίσου αλήθεια ότι πολλοί Αμερικανοί επιθυμούσαν τη διάλυση της αυτοκρατορίας των ΗΠΑ, προτείνοντας μια λιγότερο παρεμβατική εξωτερική πολιτική επικεντρωμένη στις εσωτερικές προκλήσεις: η εγκατάλειψη του ρόλου της υπερδύναμης θα επέτρεπε στις Ηνωμένες Πολιτείες να ενισχύσουν την κοινωνία τους αντιμετωπίζοντας οικονομικά, βιομηχανικά και κοινωνικά ζητήματα. Ο Walter Lippmann υποστήριξε ότι μια ώριμη μεγάλη δύναμη πρέπει να αποφεύγει τις παγκόσμιες σταυροφορίες, περιορίζοντας τη χρήση της εξουσίας για τη διατήρηση της εσωτερικής σταθερότητας και συνοχής. Κάτι σαν «καλός ηγεμόνας». Αλλά αυτό δεν έχει συμβεί

Η έννοια του «καλού ηγεμόνα» έχει επικριθεί για τον κίνδυνο διαφθοράς που είναι εγγενής στην ίδια την εξουσία. Ο John Quincy Adams προειδοποίησε ότι η αναζήτηση εχθρών που θα πολεμήσουν θα μπορούσε να μετατρέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες από υπερασπιστή της ελευθερίας σε παγκόσμιο δικτάτορα. Ομοίως, ο Πρόεδρος Kennedy, στην ομιλία του το 1963 στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο, αντιτάχθηκε σε μια Pax Americana που επιβλήθηκε με όπλα, καλώντας αντ' αυτού για μια γνήσια και χωρίς αποκλεισμούς ειρήνη που θα προωθούσε την παγκόσμια ανθρώπινη πρόοδο, την οποία ονόμασε «Η Ειρήνη Όλων των Εποχών». Ένα ιδανικό που έχει ξεθωριάσει στη λήθη της συλλογικής μνήμης.

( John F. Kennedy φωτό ἀριστερά )  

« ...Τι είδους ειρήνη εννοώ; Τι είδους ειρήνη επιζητούμε; Όχι μια Pax Americana που επιβάλλεται στον κόσμο από αμερικανικά όπλα πολέμου. Όχι η γαλήνη του τάφου ή η ασφάλεια του δούλου. Μιλάω για γνήσια ειρήνη, το είδος της ειρήνης που κάνει τη ζωή στη γη να αξίζει τη ζωή, το είδος που δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους και τα έθνη να αναπτυχθούν και να ελπίζουν και να οικοδομήσουν μια καλύτερη ζωή για τα παιδιά τους -- όχι απλώς ειρήνη για τους Αμερικανούς αλλά ειρήνη για όλους τους ανθρώπους -- όχι απλώς ειρήνη στην εποχή μας αλλά ειρήνη για πάντα...» 

Η αμερικανική ηγεμονία είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να έχεις μια Pax Americana. Η οικουμενικότητα που χαρακτηρίζει αυτή την ηγεμονία δεν δέχεται εκπτώσεις. Η ανισότητα μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων έχει αξιοποιηθεί ως άξονας για την αύξηση των κερδών των ΗΠΑ και τη διοικητική επέκταση σε βάρος των ασθενέστερων χωρών. Νεοφιλελεύθερα μιλώντας, δεν υπάρχει κανένα λάθος σε αυτό. Όλα είναι πολύ συνεπή. Ο αγώνας του πιο δυνατού να καταστρέψει όλα τα πιο μικρά. Δεν κερδίζει μόνο αυτός που παράγει και κερδίζει τα περισσότερα, αλλά αυτός που μπορεί να διατηρήσει τη δύναμη να παράγει και να κερδίζει τα περισσότερα κερδίζει.

Ένα ηγεμονικό σύστημα χρειάζεται εσωτερική σταθερότητα χωρίς την οποία δεν μπορεί να επιβιώσει. Ένα βασίλειο διαιρεμένο από μόνο του δεν μπορεί να λειτουργήσει. Αυτό ισχύει τόσο για την οικονομία όσο και για την πολιτική. Είναι σημαντικό να μην αλλάξει το ιδεολογικό παράδειγμα, η εξουσία να μπορεί πάντα να γίνεται κατανοητή και να μεταδίδεται, από ηγέτη σε ηγέτη, όπως έχει καθιερωθεί με επιτυχία. Διότι η «ειρήνη» των αρχαίων Ρωμαίων ήταν μια ειρήνη που δόθηκε με τη διατήρηση του πολιτικού ελέγχου στα ίδια τα άκρα της αυτοκρατορίας, η οποία προέκυψε μόνο μέσω μιας σταθερής στρατιωτικής διοίκησης.

Οι Αμερικανοί δεν επινόησαν τίποτα. Για να ελέγξει κανείς πραγματικά ( realpolitik ) πρέπει να έχει στρατιωτικό έλεγχο. Μπροστά σε μια ατομική βόμβα, ο συλλογισμός για πολιτικές φιλοσοφίες αξίζει ελάχιστα. Οι ΗΠΑ το γνωρίζουν πολύ καλά και η αντίληψή τους για το Pax βασιζόταν πάντα αναμφίβολα στη στρατιωτική υπεροχή και στη διατήρησή της.

Κάτι άλλαξε όταν με την πρώτη δεκαετία του 2000 άρχισαν να εμφανίζονται νέοι πόλοι, νέοι πολιτισμοί-κράτη που προώθησαν εναλλακτικά μοντέλα παγκόσμιας ζωής. Οι ΗΠΑ άρχισαν να βλέπουν τη δύναμή τους να μειώνεται, μέρα με τη μέρα, μέχρι σήμερα, όπου η Δύση αξίζει λιγότερο από τον «υπόλοιπο κόσμο», οι ΗΠΑ δεν έχουν πλέον το καθεστώς τους «αποκλειστικό» και δεν είμαστε καν τόσο σίγουροι ότι είναι τότε τόσο δυνατό αυτό που μπορεί να ελέγξει την υδρόγειο. Οι γεωμετρίες αλλάζουν ξανά. Τι Pax για ποια σύνορα ποιας αυτοκρατορίας;

φωτό

Είναι έτοιμος ο Τραμπ να εγκαταλείψει το Pax του ;

Η ουσία του ερωτήματος είναι, εάν η ιμπεριαλιστική στρατιωτική υπεροχή είναι αυτή που επέτρεψε στις ΗΠΑ να διατηρήσουν την κυριαρχία τους και αυτή η κυριαρχία επιταχύνεται σήμερα, θα είναι πραγματικά ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έτοιμος να συμβιβάσει την Pax Americana ;

Μιλάμε για έναν πολύμορφο συμβιβασμό:

– Από οικονομική άποψη, θα έπρεπε να αποδεχθεί το τέλος της εποχής του δολαρίου και να μειώσει την αγορά των ΗΠΑ σε σύγκριση με τα κρατικά παγκόσμια νομίσματα. Πρακτικά πετάξτε έναν αιώνα παγκόσμιας οικονομικής αρχιτεκτονικής στα σκουπίδια.

– Πολιτικά, αποδεχτείτε ότι είναι δυνατόν να σκέφτεστε διαφορετικά και να κάνετε διαφορετικά. Η πολιτική δεν είναι μόνο η αμερικανική «δημοκρατία». Υπάρχουν τόσες πολλές δυνατότητες, τόσα πολλά διαφορετικά μοντέλα, τόσα πολλά μέλλοντα για να γραφτούν σύμφωνα με άλλα σενάρια.

– Στρατιωτικά, σημαίνει να σταματήσουμε με τη διπλωματία της αλαζονείας και των απειλών, να αποδεχθούμε ότι δεν μπορούμε να αποφασίσουμε αυθαίρετα πώς θα αντιμετωπίσουμε κανέναν και να σταματήσουμε να στοχεύουμε πυραύλους σε σημαίες άλλων κρατών.

– Το πιο περίπλοκο και επικίνδυνο από όλα, όλα αυτά σημαίνουν εγκατάλειψη της ειρήνης εντός των Ηνωμένων Πολιτειών. Εάν οι ισορροπίες δυνάμεων που εφαρμόζονται εξωτερικά σπάσουν, αυτές εσωτερικά αρχίζουν να παραπαίουν και ο οργανισμός υφίσταται αναδιαμόρφωση.

Η εγκατάλειψη της Pax Americana , όπως είναι γνωστό, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Η έννοια του «pax» είναι ευρεία και μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά από την αμερικανική σχολή. Η λήψη αυτού του βήματος, ωστόσο, περιλαμβάνει την εγκατάλειψη μιας «παράδοσης» παγκόσμιας ισχύος, την ανάγκη να περάσει η κατάρρευση ολόκληρου του εσωτερικού συστήματος των ΗΠΑ και στη συνέχεια να ξαναχτίσει μια εναλλακτική λύση.

Συνεπώς τί θα σημαίνει το Make America Great Again ; Αποκατάσταση της αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο ή ανοικοδόμηση της Αμερικής;

Ἀπό : strategic-culture.su

Ἔχοντας ὐπ᾿ὅψιν τήν α΄θητεία Τράμπ καί τά ὅσα εἶχε πραγματικῶς ἐπιτύχει, θέλω νά πιστεύω ὅτι ἡ πολιτική Τράμπ θά ἑστιαστῇ στήν ἀνοικοδόμησιν τῶν ΗΠΑ. Ἄλλως τε ἡ ἀπερχόμενη κυβέρνησις τῶν βδελυγμάτων ἔχει ἀφήσει τόση Κόπρο ἡ ὁποία χρειάζεται ἄμεσο καθάρισμα,γιά νά μπορέσῃ ἡ Ἀμερική νά γίνῃ μεγάλη ξανά...

Ἡ Πελασγική