Πῶς καί γιατί φτάσαμε στήν 15η Ἰουλίου 1974 (μέρος Β΄)

Μακάριος, Γρίβας  φωτό 

Η εντύπωση ότι ο στρατηγός Γρίβας θα ερχόταν στην Κύπρο «για να σκοτώσει τον Μακάριο και να τον εκτοπίσει από την εξουσία» ήταν βαθιά ριζωμένη στη σκέψη χιλιάδων οπαδών του στο νησί μετά την εκδίωξή του με την ελληνική μεραρχία, το 1967.

.............

ΕΝΩ, λοιπόν, ο στρατηγός Γρίβας Διγενής προετοίμαζε την κάθοδό του στην Κύπρο, στο νησί διαδραματίζονταν εντελώς διαφορετικά γεγονότα. Πράγματα, που κάθε άλλο παρά ευοίωνες εξελίξεις προοιώνιζαν. Ο στρατηγός, βέβαια, όπως προανάφερα, αγνοούσε το καταστροφικό αυτό παρασκήνιο και έμενε στη γραμμή που συμφωνήθηκε. Άλλωστε, Κύπριοι αξιωματικοί οι οποίοι είχαν κληθεί από τον Διγενή για να μετάσχουν στην προσπάθεια αποτροπής διχοτομικού σχεδίου για την Κύπρο, του είχαν μεταφέρει το «ΟΚ» του Μακαρίου για τη μεταξύ τους συνεργασία στην Κύπρο.

 Τελικά όμως, κάποιοι από αυτούς επηρεασμένοι από τον Μακάριο – όπως μαρτύρησαν στον γράφοντα – αρνήθηκαν να βοηθήσουν τον Διγενή. Η εξήγηση γι’ αυτό, είναι ότι ο Μακάριος «έπαιζε σε διάφορα ταμπλό», τα οποία όμως, μεταξύ τους αγνοούσαν τον τρόπο συμπεριφοράς του Κύπριου Προέδρου!..

ΝΑ επισημανθεί εμφαντικά στο σημείο αυτό, ότι και πριν ακόμα την άφιξη Γρίβα στην Κύπρο, ο Μακάριος άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα «εκ των έσω». Συγκεκριμένα, μόλις ο στενός περίγυρός του πληροφορήθηκε για την έλευση του στρατηγού, παρόλο που αυτή δεν καθοριζόταν χρονικά, «άρχισαν τα όργανα». Οι πιέσεις προς τον Κύπριο Πρόεδρο να μην δεχθεί με κανέναν τρόπο την εκ νέου παρουσία του Διγενή στη νήσο ήσαν συνεχείς. Γι’ αυτό προβάλλονταν διάφορα επιχειρήματα, τα κυριότερα των οποίων ήταν ότι, «θα χαλάσει το κλίμα των διεξαγομένων ενδοκυπριακών συνομιλιών», παρ’ ότι αυτό κάθε άλλο από καλό ήταν λόγω των τουρκικών απαράδεκτων αξιώσεων και αιτιάσεων και ότι «θα προκληθεί αναταραχή στο εσωτερικό και ο ίδιος ο Μακάριος θα εκτεθεί σε προσωπικούς κινδύνους»! Αν ήταν δυνατό, δεδομένης της προσυνεννόησής του με τον στρατηγό.

φωτό

ΤΟ χειρότερο ήταν, ότι ο Μακάριος, παραμερίζοντας εντελώς την περίπτωση Γρίβα, έσπευσε να ενημερώσει μυστικά τον από του 1963 ευρισκόμενο στο Παρίσι πρώην Πρωθυπουργό της Ελλάδας Κωνσταντίνο Καραμανλή και άλλους παλιούς πολιτικούς της Ελλάδας, όπως και τον βασιλιά Κωνσταντίνο, οι οποίοι βρίσκονταν σε επαφή με εν ενεργεία και σε απόταξη αξιωματικούς του ελληνικού στρατού, με τους οποίους και συντονίζονταν. 

Η τότε στρατιωτική Κυβέρνηση των Αθηνών υπό τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, αγνοούσε τα πλήρως περί καθόδου του Γρίβα στην Κύπρο. Εξακολουθούσε να επιτηρεί στενά με αστυνομικούς το σπίτι του στρατηγού στο Χαλάνδρι, ενώ δεχόταν συνεχείς μύδρους από αυτόν, γιατί πρόβαλλε συνεχή εμπόδια στην κανονική λήψη της σύνταξής του, ως απόστρατου του ελληνικού στρατού και Άξιου της Πατρίδος, τιμή η οποία απονεμήθηκε τιμητικά στον Διγενή από την ελληνική Πολιτεία το 1959, με τη διακοπή του αγώνα της ΕΟΚΑ.

Η δημιουργία της ΕΟΚΑ Β΄

ΣΤΟ σημείο αυτό, προβάλλει ένα καίριο ερώτημα: Γιατί ο στρατηγός Γρίβας φρόντισε πριν από την κάθοδό του στην Κύπρο να δημιουργήσει ένοπλη Οργάνωση στο νησί; Μια λογική απάντηση που μπορεί να δοθεί, είναι ότι ως έμπειρος και μπαρουτοκαπνισμένος στρατιωτικός που ήταν και «μάνα» στον συνωμοτικό πόλεμο, δεν ήταν δυνατό να κάνει κάτι και, παράλληλα, να μην έχει πάρει και τα μέτρα του ώστε να αποκλεισθεί ο κίνδυνος να βρεθεί εκτεθειμένος σε περίπτωση που τα δεδομένα πάρουν μιαν εντελώς διαφορετική τροπή. Όπως τελικά έγινε. Με «ράχη» επίσης την Οργάνωση, ο στρατηγός θα μπορούσε να μιλά και να ενεργεί από θέση δυνάμεως και ισχύος. Επίσης, δεν θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τη σκέψη του τα όσα διαπράχθηκαν από το καθεστώς Μακαρίου σε βάρος ενωτικών υποστηρικτών του από το 1959, εξ’ αιτίας των οποίων το εσωτερικό μέτωπο της Κύπρου ήταν συνέχεια διασπασμένο.

Ο ΔΙΓΕΝΗΣ, βέβαια, για ευνόητους λόγους δεν είχε ενημερώσει τους υποστηριχτές του στην Κύπρο για τον ακριβή χρόνο καθόδου του, ούτε, προπαντός, για τα περί επαφής του με τον Μακάριο. Το δεύτερο, όπως προανάφερα, το γνώριζαν κάποιοι, αλλά και αυτοί αγνοούσαν παντελώς την ακριβή ημερομηνία καθόδου του.

• ΕΝΑΣ από τους γνωρίζοντες ήταν και ο Φώτης Παπαφώτης, τομεάρχης Καρπασίας κατά τον απελευθερωτικό αγώνα, ο οποίος, σε τηλεοπτική του συνέντευξη στο ΡΙΚ, χρόνια μετά το 1974, ανέφερε ότι: Πριν από την κάθοδο του στρατηγού, τον επισκέφθηκε στην Αθήνα και του είπε ευθέως: «Θέλεις, φτάνοντας στην Κύπρο, να σου παραδώσουμε δεμένο χειροπόδαρα τον Μακάριο, ή και το κεφάλι του;»

Η εντύπωση ότι ο στρατηγός Γρίβας θα ερχόταν στην Κύπρο «για να σκοτώσει τον Μακάριο και να τον εκτοπίσει από την εξουσία» ήταν βαθιά ριζωμένη στη σκέψη χιλιάδων οπαδών του στο νησί μετά την εκδίωξή του με την ελληνική μεραρχία, το 1967.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ τούτου και το γεγονός, ότι κατεβαίνοντας ο Διγενής από βάρκα, στην παραλία του χωριού Παραμάλι στις 31 Αυγούστου 1971, ένας από τους λίγους που τον ανέμεναν, του φώναξε: «Αρχηγέ καλωσόρισες, για να σκοτώσεις τον Μακάριο!» Ακούοντας αυτό ο στρατηγός, που ήταν πολύ ταλαιπωρημένος από το ταξίδι και τη θαλασσοταραχή που τους βρήκε, με πολύ θυμό τράβηξε το πιστόλι του, με πρόθεση να τον εκτελέσει γι’ αυτό που είπε! «Δεν ήρθα για να σκοτώσω κανέναν Μακάριο», του υπέδειξε επιτακτικά ο στρατηγός. «Ήρθα για να συνεργαστούμε, για να δούμε πώς θα αποτρέψουμε τη διχοτόμηση της Κύπρου».

Διέφυγε με αριστοτεχνικό τρόπο

Η μυστική διαφυγή του Διγενή από το διαμέρισμά του στην Αθήνα έγινε μετά από δικό του, άριστο σχεδιασμό, ώστε δεν αντιλήφθηκαν τίποτε οι φρουροί- αστυνομικοί βαλτοί της Χούντας, οι οποίοι επιτηρούσαν μέρα και νύχτα το κτίριο. 

Έφυγε επιβαίνοντας αυτοκινήτου, κατέληξαν στον όρμο κότερων στη Γλυφάδα, απ’ όπου και όδευσαν προς  Κύπρο με κότερο, στο οποίο, εκτός από τον καπετάνιο, βρισκόταν και στενός φίλος του στρατηγού. Επρόκειτο για συνεργάτη του στην Οργάνωση «Χ», η οποία έδρασε κατά των Γερμανών στα χρόνια της κατοχής της Ελλάδας, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ταξίδι ( 1. «Ο Διγενής εξαφανίστηκε, πέστε μας πού πήγε…» ,  2.  Ο Διγενής κινδύνεψε να βρεθεί σε…όρμο της Τουρκίας!  ), ήταν δύσκολο και με πολλούς κινδύνους λόγω σφοδρής θαλασσοταραχής. Το πλοιάριο ονομαζόταν «Δελφίνι» και ανήκε σε Γερμανό. Ο καπετάνιος ήταν Έλληνας.

ΦΤΑΝΟΝΤΑΣ στην Κύπρο, ο στρατηγός εγκαταστάθηκε σε σπίτι στη Λεμεσό, σε δρόμο παράλληλο προς τον παραλιακό της πόλης. Το γεγονός της καθόδου στην Κύπρο έτυχε προβολής παγκοσμίως, με τα σενάρια των δημοσιογράφων και πολιτικών αναλυτών να δίνουν και να παίρνουν. Το περιβάλλον του Μακαρίου είχε ανησυχήσει, όπως και η τουρκική Κυβέρνηση, η οποία, σε σχετική ανακοίνωση του Υπ. Εξωτερικών, έκανε λόγο για «κινδύνους για τους Τουρκοκύπριους και για διασάλευση της ειρήνης στην Κύπρο».

ΑΝΤΙΘΕΤΑ, οι της ενωτικής παράταξης αισθάνθηκαν μεγάλη ικανοποίηση για την παρουσία του Διγενή στην Κύπρο και θεώρησαν ότι το Κυπριακό πρόβλημα θα έπαιρνε μια καλύτερη πορεία πλέον προς την εθνική ολοκλήρωση. Εθνικοί εορτασμοί έδιναν και έπαιρναν σε πόλεις και χωριά, εκδηλώσεις και μνημόσυνα ηρώων της ΕΟΚΑ γίνονταν στην παρουσία πυκνού ακροατηρίου και, γενικά, οι πάντες πίστευαν ότι ανοιγόταν, επιτέλους, ένα παράθυρο ελπίδας για καλύτερες μέρες στην Κύπρο.

φωτό

Γιατί παρέμενε κρυπτόμενος ο Γρίβας

ΣΤΟ μακαριακό στρατόπεδο, πολλοί ήσαν εκείνοι που διερωτώνταν γιατί ο Διγενής επέλεξε να κρύβεται. Η εξήγηση που δόθηκε αργότερα από της πλευράς Γρίβα, ήταν ότι αν επέλεγε να κυκλοφορεί ελεύθερα θα δημιουργείται μέγας κίνδυνος για τη ζωή του από φανατικούς μακαριακούς και ανεξαρτησιόπληκτους, αλλά και κίνδυνος ο Μακάριος να υποκύψει στις πιέσεις Τούρκων, Άγγλων, Αμερικανών, ακόμα και της τότε κομμουνιστικοκρατούμενης Σοβιετικής Ένωσης, και ασφαλώς της ελληνικής Χούντας, για να φύγει από την Κύπρο. Με την απόκρυψή επίσης, ο στρατηγός μπορούσε να εργάζεται καλύτερα για την στρατιωτική του Οργάνωση, αλλά και την πολιτική, την ΕΣΕΑ (Επιτροπή Συντονισμού Ενωτικού Αγώνα), την ίδρυση της οποίας εξήγγειλε λίγους μήνες μετά την άφιξή του στην Κύπρο.

ΑΝΑΜΕΣΑ σ’ εκείνους που ανησυχούσαν και προβληματίζονταν έντονα για την απόκρυψη του Διγενή ήταν και ο ίδιος ο Μακάριος, ο οποίος, ενώ γνώριζε τα σχέδια του στρατηγού, στο βάθος του μυαλού του υπήρχε η πεποίθηση ότι το στρατιωτικό καθεστώς της Ελλάδας δεν θα επέτρεπε με τίποτε τη φυγή του Γρίβα από την Αθήνα. Αυτό ήταν αλήθεια, αλλά ο Μακάριος δεν υπολόγισε ότι ο στρατηγός θα εύρισκε τρόπο να διαφύγει μυστικά. Παράλληλα, δεν έφευγε από το μυαλό του Μακαρίου η σκέψη μήπως η Χούντα είχε βοηθήσει στη φυγή του Διγενή, για να δημιουργήσει προβλήματα στον ίδιο τον Κύπριο Πρόεδρο. Κάτι τέτοιο βέβαια στερείται αληθείας, αφού είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι ο Γρίβας κατέβηκε στην Κύπρο αφού διέλαθε της προσοχής των φρουρών του.

• ΣΤΑ πλαίσια των ανησυχιών του, ο Μακάριος έφτασε στο σημείο να διαμηνύσει στον στρατηγό «να διοικεί την ΕΟΚΑ Β΄ από την Αρχιεπισκοπή!»

ΤΗΝ αποκάλυψη αυτή έκαμε στον γράφοντα ο στενότερος συνεργάτης του Μακαρίου, Ανδρέας Αζίνας, σε τηλεοπτική συνέντευξη που μου είχε δώσει. Δεν είναι γνωστό αν η πρόταση αυτή έφτασε στον Διγενή και τι αυτός απάντησε, αν απάντησε. Η αλήθεια είναι, ότι επρόκειτο για αφέλεια ολκής, για να μην πω γελοιότητα.

«Προκήρυξη σε τομεάρχες»!

ΜΕ βάση, λοιπόν, όλες αυτές τις ανησυχίες στο μακαριακό στρατόπεδο για την παρουσία Γρίβα στην Κύπρο και, προπαντός, διαμονή του σε άγνωστο χώρο, τόσο οι κρατικές υπηρεσίες Ασφάλειας, όσο και οι παρακρατικές ομάδες, οι οποίες μπήκαν σε ρυθμούς φουλ προσπάθειας για αναδιοργάνωση και ενίσχυση, έθεσαν ως κύρια προτεραιότητά του την ανακάλυψη του κρησφυγέτου του Διγενή. Ο στρατηγός, που καθημερινά διέθετε όλο του τον χρόνο στην καλύτερη προετοιμασία της Οργάνωσής του, παρέμεινε σιωπών για μεγάλο χρονικό διάστημα. Παρά τις συνεχείς υποβολιμαίες και σκόπιμες εκκλήσεις μακαριακών παραγόντων και εφημερίδων να εμφανισθεί δημόσια, ή έστω να πει κάτι.

ΠΑΡΟΛΕΣ επίσης τις προκλήσεις, μια από τις οποίες ήταν να συνταχθεί σε εκκλησιαστικά κελία και να δοθεί στον Τύπο δήθεν προκήρυξη του στρατηγού «προς τομεάρχες», ο στρατηγός τήρησε απόλυτη σιωπή. Η «προκήρυξη» είχε περιεχόμενο όσα οι αφελείς συγγραφείς της είχαν επινοήσει και, μ’ αυτήν, απλώς γελοιοποιήθηκαν. Επικεφαλής των «συγγραφέων» ήταν γυναίκα στέλεχος της Αστυνομίας, γνωστή για τα αισθήματα μίσους κατά του Διγενή.

Μόνο ο Γεώργιος Καρούσος κατέβηκε στην Κύπρο

Ἄγαλμα τοῦ Στρατηγοῦ Γρίβα-Διγενῆ στήν Πάφο ( φωτό)

ΕΝΩ οι οργανωτικές προσπάθειες του Διγενή εξελίσσονταν με ομαλό τρόπο και με βάση τα σχέδιά του – να έχει δηλαδή μια ένοπλη Οργάνωση που να καλύπτει όλη την Κύπρο, κατά το πρότυπο της ΕΟΚΑ του 1955-59 – αντιμετώπισε σοβαρό πρόβλημα στην κάθοδο στο νησί Ελλαδιτών αξιωματικών, με τους οποίους είχε συνεννοηθεί προτού φύγει από την Ελλάδα ότι θα τον ακολουθούσαν στην Κύπρο. Τελικά ήλθε μόνο ο απότακτος από το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών ταγματάρχης Γεώργιος Καρούσος. Τον Γενάρη του 1972. Το γιατί δεν ήρθαν άλλοι, μπορεί, το λιγότερο, να αποδοθεί στο ότι δεν ρίσκαραν να μπουν σε περιπέτειες. Δεν αποκλείεται ακόμα να δέχθηκαν πιέσεις και παρεμβάσεις από καταστάσεις στην Ελλάδα που δεν είδαν με καλό μάτι την παρουσία τους στρατηγού Γρίβα στην Κύπρο.

ΤΟ σίγουρο είναι ότι:

Πρόσωπο της απόλυτης εμπιστοσύνης του Διγενή, που γνώριζε τα πάντα για την άφιξη του στην Κύπρο, διατηρούσε πολύ στενές σχέσεις με ανώτερους αξιωματικούς που στήριζαν για μεγάλο χρονικό διάστημα το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών, αλλά δεν διατηρούσε σχέσεις με την ηγεσία της Χούντας. Ιδιαίτερα κακά ήταν τα αισθήματά του για τον Γ. Παπαδόπουλο.

ΤΟ ότι η ηγεσία της Χούντας αγνοούσε την κάθοδο του του Γρίβα στην Κύπρο, φάνηκε και από την ταραχή της μόλις γνώστηκε η απουσία του στρατηγού από το διαμέρισμά του στο Χαλάνδρι. Αναζητήθηκε τότε εναγώνια από την Ελληνική Αστυνομία και βρέθηκε γυναίκα από την Κύπρο, η οποία την προηγούμενη ημέρα της εξαφάνισης του στρατηγού ήταν φιλοξενούμενή του μαζί με το παιδί της, βαφτιστήρι του Διγενή. Ανακρίθηκε και της ζητείτο επίμονα να τους πει «πού είναι ο στρατηγός», κάτι που όμως αγνοούσε, αφού ο Γρίβας ποσώς δεν την ενημέρωσε.

Ο ΡΟΛΟΣ του συγκεκριμένου συνεργάτη του στρατηγού Γρίβα φάνηκε αργότερα, όταν στήριξε την ενέργεια του ταξίαρχου Δ. Ιωαννίδη να ανατρέψει τον Γ. Παπαδόπουλο, το Νιόβρη του 1973, αλλά εντελώς καθαρά αναδείχθηκε η συνεργασία του με τον ιωαννιδικό καθεστώς ακριβώς μετά το θάνατο του Διγενή, το Γενάρη του 1974, και την εκδίωξη από την Κύπρο του Γ. Καρούσου, ο οποίος είχε αναλάβει ως Διοικητής της ΕΟΚΑ Β΄ και δεν ήταν αρεστός στη Χούντα. Με τις ενέργειες του συγκεκριμένου αυτού Ελλαδίτη και συνεργατών του στην Κύπρο, είχε εκδιωχθεί νυχτιάτικα ο Καρούσος. Μεταφέρθηκε με πλοιάριο στο Καστελόριζο και από εκεί στην Αθήνα. ΕΠΡΟΚΕΙΤΟ για μυστικό πλου, ο οποίος όμως ήταν σε γνώση του Μακαρίου, ο οποίος φρόντισε να επιτηρείται το πλοιάριο μέχρι το Καστελλόριζο με μικρό αεροπλάνο. ΜΕΤΑ τη φυγή Καρούσου, το ιωαννιδικό καθεστώς έθεσε υπό την ευθύνη του την ΕΟΚΑ Β΄, ή καλύτερα ένα μέρος της Οργάνωσης, αφού πολλά από τα μέλη και τα στελέχη της αδρανοποιήθηκαν μετά το θάνατο του Αρχηγού τους Διγενή.

ΟΙ περαιτέρω εξελίξεις στη συνέχεια, μέχρι να φτάσουμε τελικά στο Πραξικόπημα.

( Ἀρχεῖο Νίκου Παπαναστασίου, ἀπόσπασμα. 16 Ἰουλίου 2018  Ε Δ Ω  ) 

Συνεχίζεται ...

  Πῶς καί γιατί φτάσαμε στήν 15η Ἰουλίου 1974  (μέρος Α΄) 

Πῶς καί γιατί φτάσαμε στήν 15η Ἰουλίου 1974  (μέρη Γ΄,Δ΄)

Ἡ Πελασγική