9-10 Ὀκτωβρίου 1912, ἡ Μάχη τοῦ Σαραντἀπορου

 Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ (κατάληψη Σερβίων)

9 Οκτωβρίου 1912

Ο πόλεμος εναντίον της Τουρκίας είχε αποφασισθεί να κηρυχθεί την 18η Οκτωβρίου 1912. Την 17η Οκτωβρίου ο Αλή Ριζά πασάς έδωσε διαταγή στις δυνάμεις του να επιτεθούν στις Σερβικές και Βουλγαρικές γραμμές. Ο διάδοχος Κωνσταντίνος έστειλε έξι Ελληνικές Μεραρχίες στις υπώρειες των βουνών στη συνοριακή γραμμή Ελλάδας και Τουρκίας. Μια Μεραρχία, η έβδομη, αφέθηκε ως εφεδρεία.

Ο Χασάν Ταξίν (ή Ταχσίν) πασάς δεν είχε πάρει διαταγή να επιτεθεί στο Ελληνικό στράτευμα. Απομονωμένος στη Δεσκάτη, πιθανότατα δεν είχε λάβει γνώση των γεγονότων. Η Πύλη και τότε ακόμα ήλπιζε ότι θα κατόρθωνε να αποσπάσει την Ελλάδα από τους Συμμάχους της και ήθελε να πιέσει την εξέλιξη των γεγονότων στα νότια σύνορα της Αυτοκρατορίας. Η σφαλερή αυτή κρίση έθετε σε μειονεξία τις τουρκικές δυνάμεις της Νότιας Μακεδονίας.

Ο Χασάν Ταξίν, όταν πληροφορήθηκε την άφιξη του Ελληνικού στρατού στα σύνορα, υποχρεώθηκε να κινηθεί προς τα Βόρεια, για να επιτύχει τη συνένωση των δυνάμεών του με δυνάμεις που έρχονταν, για να τον ενισχύσουν και προσπάθησε να οχυρωθεί σε θέση όσο το δυνατόν ευνοϊκότερη γι’ αυτόν.

Την 4η Οκτωβρίου 1912 ο διάδοχος Κωνσταντίνος, προελαύνοντας, βρέθηκε σε καταλληλότερη θέση από τους εχθρούς του και, κινούμενος γρήγορα και συνεχώς, δεν επέτρεψε στις δυνάμεις των Τούρκων να συνενωθούν, πράγμα που έκαμψε το ηθικό τους.

Ώρα 6η π.μ. της 5ης Οκτωβρίου 1912 τα Ελληνικό στράτευμα, μοιρασμένο σε τέσσερα τμήματα, πέρασε τα σύνορα. Οι Τούρκοι που βρίσκονταν στους μεθοριακούς σταθμούς έριξαν κάποιες βολές και αποσύρθηκαν εσπευσμένα σε λόφους πάνω από την πεδιάδα της Ελασσόνας. Δύο Ελληνικές Μεραρχίες διατάχθηκαν να πραγματοποιήσουν μετωπική επίθεση. Οι Τούρκοι, βλέποντας να εφορμούν εναντίον τους δύο Συντάγματα Ευζώνων, τράπηκαν σε φυγή προς Βορράν.

Ο Τούρκος διοικητής, όταν αντιλήφθηκε ότι έχασε την πρώτη μάχη, αποφάσισε να αποσυρθεί προς το Σαραντάπορο όπου και ήλπιζε ότι θα είχε αρκετό χρόνο να οχυρωθεί, περιμένοντας ταυτόχρονα βοήθεια που θα αποστελλόταν από τη Θεσσαλονίκη.

Το Σαραντάπορο είναι ισχυρό φυσικό οχυρό. Πρόκειται για τη Νότια είσοδο της Μακεδονίας και θεωρείται δυσπρόσιτο και σχεδόν απόρθητο. Στο σημείο εκείνο ο δρόμος που οδηγεί από την Ελασσόνα προς τα Σέρβια συναντά μια ανοιχτή κοιλάδα μέχρι το στόμιο της Διόδου όπου διπλή σειρά ορεινών όγκων διέρχεται προς Νοτιανατολική και Νοτιοδυτική διεύθυνση. Ο δρόμος, μπαίνοντας στη Δίοδο, διασχίζει ένα μακρύ και στενό φαράγγι που έχει Ανατολικά και Δυτικά απόκρημνα βουνά (Θυμίζει πολύ το ανάγλυφο της Κρέσνας).

Ο Χασάν Ταξίν πασάς έσπευσε να οχυρωθεί εκεί και συνετότατα έπραξε, για να ανακόψει την προέλαση του Ελληνικού στρατεύματος.

Στις 9 Οκτωβρίου 1912 οι Έλληνες έφτασαν στην πεδιάδα και βρήκαν τον Τουρκικό στρατό πάνω στα υψώματα αυτής της οχυρής τοποθεσίας. Τότε ο Κωνσταντίνος παρέταξε το στράτευμα έτοιμο για επίθεση και οι Τούρκοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με τρεις Ελληνικές Μεραρχίες. Ακόμα μια Μεραρχία είχε κρατηθεί εφεδρική, ενώ δύο τάγματα Ευζώνων βάδιζαν προς το αριστερό τμήμα της Τουρκικής παράταξης.

Οι δυσκολίες που έπρεπε να υπερνικήσουν οι Έλληνες αυξάνονταν συνεχώς, καθώς οι βαθιές χαράδρες και οι λόφοι της περιοχής καθιστούσαν αδύνατη τη μεταφορά του πεδινού πυροβολικού. Το πεζικό του δεξιού τμήματος των Ελλήνων είχε μείνει χωρίς τη βοήθεια του πυροβολικού και ήταν εκτεθειμένο στις βολές των Τουρκικών πυροβολαρχιών περισσότερο από τρεις ώρες.

Τα σώματα που απάρτιζαν το δεξιό τμήμα της Ελληνικής παράταξης κατάφεραν να τεθούν σε θέση μάχης με σκοπό να αναρριχηθούν στις αλλεπάλληλες σειρές λόφων, για να φτάσουν στις γραμμές του εχθρού. Το μεσημέρι η πρώτη από τις Ελληνικές πυροβολαρχίες, προελαύνοντας συνεχώς, έκανε αποτελεσματικές βολές. Οι Τούρκοι όμως, έχοντας εμπιστοσύνη στο οχυρό της θέσης τους, παρέμεναν στο σημείο, αντιμετωπίζοντας τους Έλληνες με ρίψη οβίδων.

Οι Έλληνες φάνηκαν να διστάζουν προς στιγμήν. Έφιππος ο Στρατηγός της 3ης Ελληνικής Μεραρχίας έφθασε στις πρώτες γραμμές με το επιτελείο του, κραυγάζοντας «εμπρός παιδιά». Η κραυγή «εμπρός» επαναλήφθηκε από όλους και ευκρινώς ακουγόταν και από τους Τούρκους. Παρόλα αυτά οι Τούρκοι συνέχισαν την άμυνά τους.

Όταν η νύχτα έπεσε, το πυρ των Τουρκικών πυροβόλων βαθμηδόν έπαψε και οι Έλληνες προετοιμάσθηκαν να διανυκτερεύσουν στις θέσεις τους. Οι κλιματικές συνθήκες ήταν εξαιρετικά δύσκολες, καθώς επικρατούσε βροχή ομίχλη και ψύχος.

Την 10η Οκτωβρίου το πρωί οι ανιχνευτές των προφυλακών των Ελλήνων, αφού προχώρησαν μέχρι τα χαρακώματα των εχθρών, τα βρήκαν κενά και οι άνδρες της 6ης ελληνικής Μεραρχίας καταδίωξαν τους αντιπάλους τους.

Η 4η Μεραρχία μπήκε στα Σέρβια την 10η Οκτωβρίου 1912, δύο ώρες μετά την είσοδο των Τούρκων στην πόλη, οι οποίοι για αντίποινα εκδίκησης, δυστυχώς, είχαν κατασφάξει περίπου 60 άτομα του χριστιανικού πληθυσμού της πόλης.

( Κείμενο καί φωτό ἀπό ἐδῶ)

Ἡ μάχη τοῦ Σαραντάπορου ἤ μάχη τῶν στενῶν τῆς Πόρτας ἀποτελεῖ τήν πρώτη πολεμική καί νικηφόρον ἐπιχείρησιν τῶν Ἑλλήνων κατά τῶν τούρκων,στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμον. Ἡ νίκη στό Σαραντάπορο ἄνοιξε τόν δρόμο γιά τήν ἀπελευθέρωσιν τῆς Μακεδονίας. 

Στρατιωτικό Μουσεῖο Σαραντάπορου 

....Ο Γεράσιμος άρπαξε το όπλο, τύπου «Μαρτίνι», απ’ τα χέρια ενός Τούρκου στρατιώτη παίρνοντας το βάπτισμα του πυρός, προκαλώντας το θαυμασμό και του ίδιου του τού Διοικητή.

«Μπράβο Γεράσιμε. Θ’ ακούει τ’ όνομά σου ο Ταξίν Πασάς και θα τρέμει. Οι Τούρκοι υποχώρησαν για τα στενά του Σαρανταπόρου. Ο Γερμανός στρατηγός Φον Ντερ Γκολτς είπε πως το Σαραντάπορο είναι απόρθητο φρούριο κι εκει θα γίνει ο τάφος μας. Θα τους δείξουμε όμως. Η 9η Οκτώβρη και η μάχη στο Σαραντάπορο θα είναι μάχη καθοριστικής σημασίας για την πατρίδα μας. Εμπρός λοιπόν για την Ελευθερία! Όπλο έχεις, ψυχή έχεις. Για πόσο θα είμαστε ακόμη σκλάβοι των ξένων;»

Χίλια εννιακόσια δώδεκα και μάχες

σε δύσβατα στενά, σώμα με σώμα.

Στο Σαραντάπορο βογκούν οι ράχες.

Των ξένων σκλάβοι για πόσο ακόμα;

Χίλια εννιακόσια δώδεκα, σελίδα

ένδοξη γράφεται στην ιστορία.

Σε Κρήτη, Ήπειρο, νησιά, η πατρίδα

βροντοφωνάζει: «Ελευθερία».

Μπαίνει ο Γεράσιμος ευθύς στη μάχη,

Θάρρος ηρώων περίσσιο υπάρχει.

Εμπρός Γεράσιμε για νέα νίκη

να μπούμε πρώτοι Θεσσαλονίκη!

Γεράσιμος Ραυτόπουλος, ο 12χρονος Μεγάλος Ήρωας της Μάχης του Σαρανταπόρου

Ἡ Πελασγική