Ἡ ἀναγκαστική ἀνταλλαγή πληθυσμῶν,τοῦ 1923,ὑπῆρξε ἡ μεγαλύτερη ἱστορική προδοσία τοῦ Ἑλληνισμοῦ

Ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος ἐνῷ ὑπογράφει  τό 1923 τήν Συνθήκη τῆς Λωζάννης μαζύ μέ τόν Ἰσμέτ Ἰνονοῦ. Ὁ Βενιζέλος μελετοῦσε, ὅπως ὁ ἴδιος ἐδήλωνε, τήν ἀνταλλαγή πληθυσμῶν,πολύ πρίν ἀπό τήν Μικρασιατική Καταστροφή. ( φωτό) 

Γράφει ὁ Παναγιώτης Λ. Κουβαλάκης 

 Ἡ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία καὶ ἡ συνακόλουθη συνθήκη τῆς Λωζάννης (1923) ἔχουν συχνὰ χαρακτηρισθεῖ ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα ὁρόσημα τῆς ἱστορικῆς πορείας τοῦ Ἕλληνισμοῦ. Ὁ ἱστορικὸς Ν. Μηλιώρης1, γράφει, ὅτι «ἡ καταστροφὴ τοῦ 1922 θεωρεῖται τόσο καὶ περισσότερο, ὅσο περνάει ὁ καιρός, τὸ σοβαρότερο συμβὰν τῆς νεώτερης ἱστορίας τοῦ Ἔθνους μας: τῆς αὐτῆς, ἂν ὄχι καὶ μεγαλύτερης -- καὶ μονάχα ἀντιθετικῆς -- σοβαρότητας μὲ τὴν ἐθνικὴ ἐξέγερση τοῦ 1821».

 Ὁ Σπῦρος Μαρκεζίνης2,ἀναφερόμενος στὴν ὑποχρεωτικὴ ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν γράφει: «ἡ πρότασις ἐξεταξομένη μὲ κριτήρια πολιτισμένων ἀνθρώπων ἀπετέλει μέτρον ἀπάνθρωπον καὶ ἀδιανόητον». Πραγματικὰ ἡ ᾿Επανάσταση τοῦ 1821 ὁδήγησε στὴν δημιουργία τῆς πολιτικῆς (κρατικῆς) ὑπόστασης ἑνὸς ἐλαχίστου μέρους τοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Ἡ ἑλληνική Σμύρνη ( φωτό)

 Ὅμως τὰ γεγονότα τοῦ 1922 καὶ ἡ συνθήκη τῆς Λωζάννης ὁδήγησαν στὸν ὁλοκληρωτικὸ ἀφανισμὸ τοῦ μεγαλυτέρου μέρους τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ὁ Ἑλληνισμὸς τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καὶ τῆς Κωνσταντινούπολης, τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας καὶ τοῦ Πόντου στὶς ἀρχὲς τοῦ παρόντος αἰῶνος βρισκόταν ὑπὸ συνεχῆ πρόοδο καὶ ἄνθηση. Τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς οἰκονομικῆς δραστηριότητας τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ἦταν στὰ χέρια τῶν ἐκεῖ Ελλήνων. Ὅπως εἶναι γνωστό, τὸ Κοράνι καὶ ἡ διδασκαλία του ἀπαγόρευαν στοὺς Μουσουλμάνους τὶς ἐμπορικὲς δραστηριότητες, οἱ ὁποῖες ἀσκοῦνταν κυρίως ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες. Τὸ τουρκικὸ στοιχεῖο σταδιακὰ ἐπάνδρωνε τὸ κατώτερο καὶ ἀνειδίκευτο προσωπικὸ τῶν ἑλληνικῶν βιομηχανικῶν καὶ ἐμπορικῶν ἐπιχειρήσεων. Ἡ οἰκονομικὴ αὐτὴ ἄνθηση ἐπέφερε πολιτιστικὴ καὶ πνευματικὴ ἀνάπτυξη. Ἡ Σμύρνη καταξιώθηκε ὡς τὸ πρῶτο ἐμπορικὸ καὶ πνευματικὸ κέντρο τῆς Ἀνατολῆς. 

 Ἡ αἰτιολόγηση τῆς καταστροφῆς μπορεῖ νὰ ἰδωθεῖ μέσα ἀπὸ δύο διαφορετικὲς ἱστορικὲς ὄψεις. Ἡ πρώτη ἀφορᾶ στὴν ἰδεολογικὴ καὶ πολιτικὴ στάση τοῦ ᾿Ελλαδικοῦ κρατιδίου ἔναντι τοῦ  Ἑλληνισμοῦ, «στολισμένη» μὲ τὸ ὅραμα τῆς Μεγάλης Ἰδέας. Ἡ δεύτερη ἀφορᾶ στὸ ἱστορικὸ πρόσωπο τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου καὶ τὸν ρόλο ποὺ διαδραμάτισε στὰ ἐλληνικὰ πράγματα. 

Ἄς ξεκινήσουμε ἀπὸ τὴν πρώτη. 

ΤΥΦΛΟΣ ΚΡΑΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ

 Ἀπὸ τὰ πρῶτα χρόνια τῆς ἐθνεγερσίας τοῦ 1821 καὶ σ᾽ ὅλη τὴν ἱστορικὴ διάρκεια τοῦ Ἀγῶνα οἱ ἡγέτες τῆς ᾿Επανάστασης ἐπεδίωκαν τὴν κατάκτηση τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας καὶ τὴν μεταφορὰ τοῦ ἐθνικοῦ πλούτου ἀπὸ τὴν τουρκικὴ διοίκηση στὴν δική τους δικαιοδοσία. ᾿Επηρεασμένοι ἀπὸ τὴν προνομιοῦχο θέση τους στὸ ὀθωμανικὸ διοικητικὸ καθεστὼς (πρόκριτοι, ἀρχιερεῖς κιλπ.). στόχευαν στὴν δημιουργία ἑνὸς ἑλληνικοῦ κράτους μὲ ὅσο τὸ δυνατὸν διευρυμένα ὅρια καὶ μὲ ἀπόλυτη ἐθνικὴ ὁμοιογένεια. Γιὰ τὴν διευκόλυνση τοῦ ἐξουσιαστικοῦ τους ὁράματος οἱ Ἕλληνες πολιτικοὶ ἀντικατέστησαν τὸν φυλετικό, ἱστορικὸ καὶ πολιτισμικὸ προσδιορισμὸ τοῦ Ἑλληνισμοῦ μὲ τὸν κρατικὸ καὶ θρησκευτικό. Ἔτσι ὁ ὅρος «Ἑλλὰς» σήμαινε τὴν ἐδαφικὴ ἐπικράτεια, στὴν ὁποία κατοικοῦσαν οἱ ᾿Ορθόδοξοι πι- στοί. Ἡ Μεγάλη ᾿Ιδέα, ἡ κυρίαρχη κρατιστικὴ ἰδεολογία, ποὺ συνόδευσε τὴν πορεία τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους ὡς τὴν συνθήκη τῆς Λωζάννης, ἐπεδίωκχε τὴν δημιουργία ἑνὸς ἑλληνορθόδοξου κράτους ἑκατέρωθεν τοῦ Αἰγαίου πελάγους. Δὲν ἀποσαφήνιζε ποτὲ τὴν θέση της ἀπέναντι σὲ ἄλλες ἐθνικὲς ἢ θρησκευτικὲς ὀντότητες, ποὺ συνυπῆρχαν στὸν ἴδιο γεωγραφικὸ χῶρο (Τοῦρκοι, Βούλγαροι, Πομάκοι, Μουσουλμᾶνοι κιλπ.). Ἁπλᾶ ὑπῆρχε σὰν ἕνα κρατιστικὸ ὅραμα χωρὶς λογικὴ ἐπεξεργασία. Αὐτὸ δικαιολογεῖ καὶ τὴν κρυφὴ πίστη τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους, ὅτι μετὰ τὸν μεγάλο ἀφανισμὸ τοῦ 1922 βγῆκε κερδισμένο παρ᾽ ὅλη τὴν καταστροφὴ τῆς Λωζάννης τὰ σύνορά του εἶχαν φτάσει σὲ τέτοια ὅρια, ποὺ στὴν βραχύχρονη ἱστορία τοὺ δὲν εἶχε ποτὲ ξανά. 

Κέρδισε τὴν Μακεδονία, τὴν Δυτικὴ Θράκη καὶ τὰ νησιὰ τοῦ Βορείου Αἰγαίου (πλὴν τῆς Ἴμβρου καὶ Τενέδου). 

 Ἐλάχιστοι Ἕλληνες -ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς ἐθνικῆς ἀφύπνισης- μπόρεσαν νὰ δοῦν τὸ μέλλον τοῦ Ἑλληνισμοῦ πέρα τῆς ἐθνοκρατικῆς ἀντίληψης. Σχεδὸν πρῶτος ἀπ᾽ ὅλους ὁ Ρήγας Βελεστινλῆς, ἀλλὰ ὁ ἐθνεγερτικός του λόγος σύντομα ξεχάστηκε. Ὁ Ρήγας ἀπευθυνόταν ὄχι μόνο πρὸς τοὺς Ἑλληνορθόδοξους, ἀλλὰ καὶ πρὸς τοὺς λοιποὺς λαοὺς τῆς Βαλκανικῆς, καθὼς καὶ στοὺς Αἰγυπτίους καὶ Ἀρμενίους. Ἀπευθυνόταν καὶ πρὸς τὸν Πασβάνογλου καὶ ἄλλους ἀντάρτες πασᾶδες, νὰ συνδράμουν ὑπὲρ τῆς ἐπαναστάσεως, ὑποσχόμενος ἀδελφότητα καὶ πολιτικὴ ἰσότητα: «Βουλγάροι κι ᾿Αρβανίτες, Ἀρμένοι καὶ Ρωμιοί, Ἀράπηδες καὶ ἄσπροι, μὲ μιὰ κοινὴν ὀρμή»3. Ἀργότερα τὴν ἰδέα τοῦ Ρήγα ἐπανέφερε ὁ Ἴων Δραγούμης. Τὸ 1911 μίλησε γιὰ «ἀνατολικὴ αὐτοκρατορία μὲ ὅλα τὰ ἔθνη μέσα της καὶ μὲ τὴν διοίκηση στὰ χέρια τῶν Ἑλλήνων»4 καὶ ἐπεσήμαινε, ὅτι «τώρα ποὺ κομματιάστηκε ἡ Ῥωμιοσύνη, ἀφότου ἔγινε τὸ ᾿Ελλαδικὸ Βασίλειο, πολιτικὴ ἑνότητα ἔχει λιγότερη, παρὰ τὸν καιρὸ ποὺ τὴν ὄριζε σχεδὸν ὁλόκληρη ὁ Τοῦρκος».5

 Τὸ τέλος τοῦ Ρήγα ὅσο καὶ τοῦ Ι. Δραγούμη τὰ γνωρίζουμε. Στὰ χρόνια τῆς Μικρασιατικῆς ἐκστρατείας ἡ ἀντίληψη τοῦ Ἰ. Μεταξᾶ ἢταν ριζοσπαστικὰ διαφορετικὴ ἀπὸ ἐκείνη τοῦ ἐπισήμου ἑλληνικοῦ κράτους. Ὅταν τοῦ ζητήθηκε νὰ προσφέρει τὴν συνδρομή του στὸ μέτωπο ἀπὸ τὸν τότε πρωθυπουργὸ Δ. Γούναρη, εἶπε: «Προτείνω νὰ παραιτηθῶμεν τῆς στρατιωτικῆς κατοχῆς τῆς Σμύρνης καὶ φυσικὰ τῆς κυριαρχίας μας ἐκεῖ. ᾿Αλλὰ νὰ δημιουργήσωμεν ἐκεῖ ἕνα καθεστὼς αὐτόνομον, τὸ ὁποῖον νὰ ἐξασφαλίζη τὴν ἐλευθέραν ἀνάπτυξιν καὶ βαθμηδὸν τὴν ἐπικράτησιν τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ζητεῖτε τὴν κατάκτησιν ἐν Μικρᾷ ᾿Ασίᾳ, χωρὶς ὅμως νὰ προετοιμάσητε αὐτὴν διὰ τῆς ἐξελληνίσεως τῆς χώρας». 6

 Συμπεραίνει λοιπὸν κανείς, ὅτι στὴν προσπάθεια τῶν Ἑλλήνων πολιτικῶν νὰ ἐπεκτείνουν τὰ κρατικὰ ὅρια τῆς Ἑλλάδος, θυσίασαν τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ᾿Ελληνισμοῦ, ποὺ ἀπὸ χιλιετίες πρὶν ζοῦσε στὴν Ἐγγὺς Ἀνατολὴ καὶ μάλιστα τὴν ἐποχὴ ποὺ ἔτεινε νὰ ἐξελληνίσει ὁλόκληρη τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία. Γι᾿ αὐτὸ ἡ Μικρασιατικὴ καταστροφὴ τοῦ Σεπτεμβρίου τοῦ 1922 μπορεῖ νὰ δικαιολογηθεῖ σὰν ἀποτέλεσμα κρατικοῦ ἐπεκτατισμοῦ. Σὲ καμμία ὅμως περίπτωση δὲν μπορεῖ νὰ δικαιολογήσει τὴν ὑπογραφὴ τῆς ἀναγκαστικῆς ἀνταλλαγῆς τοῦ 'Ἑλληνισμοῦ στὴν Λωζάννη. Οὐδεὶς Ἕλλην πολιτικὸς θὰ μποροῦσε νὰ διανοηθεῖ τὴν ἐξαφάνιση τοῦ ἐν Μικρᾷ Ἀσιᾳ Ἑλληνισμοῦ καὶ μάλιστα μὲ ἑλληνικὴ διπλωματικὴ-παρασκηνιακὴ πρωτοβουλία. 

 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 

Ἔχει καλλιεργηθεῖ ἡ ἐσφαλμένη ἐντύπωση, ὅτι ἡ ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν ἐπιβλήθηκε ὑποχρεωτικὰ στὴν ἑλληνικὴ πλευρὰ εἴτε ἀπὸ τοὺς τότε Συμμάχους εἴτε ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Ἡ ἱστορικὴ ἔρευνα ὅμως δίνει τὸ ἀντίθετο πόρισμα:

  Ὁ ἴδιος ὁ ᾿Ελευθέριος Βενιζέλος -ἀρχηγὸς τῆς ἑλληνικῆς διπλωματικῆς ἀντιπροσωπείας στὴν Λωζάννη-- προετοίμασε παρασκηνιακά τὴν πρόταση τῆς ὑποχρεωτικῆς ἀνταλλαγῆς. Μὲ τηλεγράφημά του7 στὶς 13 Ὀκτωβρίου τοῦ 1922 πρὸς τὸν Δανὸ ἐμπειρογνώμονα Φρίντγιοφ Νάνσεν τοῦ μετέδωσε τὴν ἰδέα τῆς ἀνταλλαγῆς καὶ ζήτησε «νὰ γίνει ἡ μεταφορὰ τῶν πληθυσμῶν πρὶν ὑπογραφεῖ ἡ εἰρήνη »8. 

Καὶ πραγματικὰ στὴν συνδιάσκεψη τῆς Λωζάννης ἕνα μῆνα ἀργότερα ἦταν ὁ Φρίντγιοφ Νάνσεν, ποὺ ἔφερε πρὸς συζήτησιν τὸ θέμα τῆς ἑλληνοτουρκικῆς ἀνταλλαγῆς. Ὁ Τοῦρκος διαπραγματευτὴς ᾿Ισμὲτ ἀντέδρασε λέγοντας. ὅτι ἡ ἰδέα τῆς ἀνταλλαγῆς ἀνήκει στὸν Βενιζέλο9. Τελικῶς ἡ πρόταση ἔγινε καθολικὰ δεκτὴ καὶ ὑπογράφτηκε ἢ σχετικὴ συμφωνία στὶς 17-30-1-23, ἡ ὁποία ἐνσωματώθηκε στὴν τελικὴ συνθήκη τῆς 24ης ᾿Ιουλίου τοῦ 1923. 

φωτό

Ἄλλωστε ὁ ἴδιος ὁ Βενιζέλος ἀργότερα, τὸ 1932. σὲ σχετικὴ συζήτηση στὴ Βουλή, ἀναφερόμενος στὸ Λαϊκὸ Κόμμα καὶ τὴν νίκη του στὶς ἐκλογὲς τοῦ 1920, εἶπε γιὰ τὸ κόμμα αὐτό, ὅτι «οὔτε τὸ στοιχειῶδες θάρρος εἶχε μετὰ τὴν ἐπιτυχίαν του εἰς τὰς ἐκλογὰς νὰ φανῆ συνεπὲς πρὸς ἑαυτὸ ἐγκαταλεῖπον, ὡς ἦτο εὔκολον τότε, κατόπιν συμφωνίας μὲ τὸν Κεμὰλ πασᾶν τὴν Μικρὰν ᾿Ασίαν καὶ διατηροῦν τὴν ᾿Ανατολικὴν Θράκην, φροντίζον δέ, ἀπὸ κοινῆς ἐπίσης συνεννοήσεως, νὰ γίνη κανονικὴ ἡ ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν»10. 

 Τὰ λόγια τοῦτα τοῦ Βενιζέλου ἀποκαλύπτουν κάτι τὸ συνταρακτικό: εἶχε μελετήσει τὴν ἀνταλλαγὴ τουλάχιστον ἀπὸ τὸ 1920 καὶ ὁπωσδήποτε πρὶν τὴν Μικρασιατικὴ ἧττα! Σχεδίασε λοιπὸν τὴν Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία μὲ στόχο νὰ ἐκριζώσει ὁλόκληρο τὸν Μικρασιατικὸ Ἑλληνισμό, γιὰ νὰ κερδίσει, ὑποτίθεται, τὴν ᾿Ανατολικὴ Θράκη; Οὔτε ὅμως καὶ τὴν ᾿Ανατολικὴ Θράκη ὑπερασπίστηκε στὶς διαπραγματεύσεις. 

Ὁρισμένοι ἱστορικοὶ ἐπιχειροῦν νὰ δικαιολογήσουν τὴν πράξη τούτη τοῦ Βενιζέλου ὑποστηρίζοντας ὅτι κατὰ τὴν ὑπογραφὴ τῆς ἀνταλλαγῆς τὸ μεγαλύτερο μέρος τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας βρισκόταν ἤδη στὴν Ἑλλάδα καὶ ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἐθνικιστὲς ἦταν ἀποφασισμένοι νὰ ἐκριζώσουν τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο ἐξ ὁλοκλήρου. Ὅμως ἕνα μέρος μόνο ἀπὸ τοὺς Μικρασιάτες Ἕλληνες εἶχαν φύγει προσωρινά. γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὶς ἐχθροπραξίες, καὶ μὲ ἀπώτερο στόχο ὅταν ἀποκατασταθεῖ ἡ ἔννομος τάξη, νὰ ἐπιστρέψουν στὶς ἐστίες τους. 

Τοῦτο περίμεναν οἱ Μικρασιάτες νὰ ὑπερασπίσουν οἱ Ἕλληνες διαπραγματευτὲς στὶς διαπραγματεύσεις τῆς Λωζάννης καὶ ὄχι τὴν ἀνταλλαγῆ τους. Γι᾿ αὐτὸ καὶ στὶς 9-22 1-1922 προκλήθηκε στὴν ᾿Αθήνα ἀναστάτωση, ὅταν μαθεύτηκε ἡ ὑπογραφὴ τῆς ἀνταλλαγῆς. Πραγματοποιήθηκε ἐπιβλητικὸ συλλαλητήριο11,στὸ ὁποῖο συμμετεῖχαν πρόσφυγες καὶ Ἀρμένιοι καὶ ἐκδηλώθηκε διαμαρτυρία τῶν προσφύγων. Ἐπιδόθηκε ψήφισμα στὸν ἀρχηγὸ τῆς ἐπαναστάσεως Γονατᾶ καὶ στοὺς ἐκπροσώπους τῶν συμμαχικῶν δυνάμεων. Ὅμως τίποτα φυσικὰ δὲν ἀλλαξε.

 Ἆραγε οἱ Ἕλληνες τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης γιατὶ ὑπήχθησαν στὴν ἀνταλλαγή. ἀφοῦ ἐκεῖνοι δὲν κινδύνεψαν ποτὲ ἀπὸ Τούρκους; Ὅσο γιὰ τὸν ἰσχυρισμὸ περὶ τουρκικοῦ σωβινισμοῦ, εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ παρουσία καὶ ἡ συμπεριφορὰ τοῦ ἐν Μικρᾷ ᾿Ασίᾳ ἑλληνικοῦ στρατοῦ τὸν τροφοδοτοῦσε καθημερινά. Οἱ τουρκικοὶ πληθυσμοὶ τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας εἶδαν τοὺς Ἕλληνες ὡς κατακτητές, γι᾿ αὐτὸ ἀντιδροῦσαν μὲ ἀντίποινα. 

Χένρυ Μοργκεντάου, Ὁ ἀμερικανοεβραῖος «φιλάνθρωπος» καὶ «φιλέλλην», πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς Ἀποκατάστασης τῶν Προσφύγων. Ἤθελε νὰ μὴν ἀφήσει οὔτε μιὰ οἰκογένεια ἑλληνικὴ στὴν Μ.Ἀσία καὶ στὸν Πόντο. Μετὰ τὴν λήξη τῆς πολεμικῆς ἔντασης τοῦ 1922 καὶ ὅταν ἡ εἰρήνη εἰχε ἀντικαταστήσει τὸν πόλεμο, ὁ Μοργκεντάου ὑποχρέωνε τοὺς ἑκατοντάδες χιλιάδες Ἕλληνες ποὺ εἶχαν παραμείνει στὴ Μικρὰ Ἀσία νὰ φορτωθοῦν σὲ πλοῖα καὶ νὰ ἀφεθοῦν σὲ κάποιο Ἑλλαδικὸ λιμάνι. Ἔτσι συνέβαλε στὴν ὁλοκληρωτικὴ ἐκρρίζωση τοῦ ἐλληνικοῦ στοιχείου τῆς Ἀνατολῆς, καὶ γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ τὸ ἑλληνικὸ κράτος τὸν τίμησε χρίζοντάς τὸν ἐπίτιμο διδάκτορα τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν καὶ ἐπίτιμο δημότη Ἀθηνῶν,Θεσσαλονίκης καὶ ἄλλων πόλεων...( φωτό)

Ἀλλά, κι ἂν ἔτσι ἔχουν τὰ πράγματα, γιατί ἡ ἀνταλλαγὴ ἔπρεπε νὰ εἶναι ὑποχρεωτική; Καὶ σὲ τοῦτο τὸ σημεῖο φαίνεται ἀκριβῶς ἡ προδοσία ποὺ διεπράχθη κατὰ τοῦ Ἑλληνισμοῦ: Τὸ ξερίζωμα τῶν ἑλληνικῶν πληθυσμῶν θὰ ᾿ταν ὁριστικὸ καὶ παντοτεινό. Ἔτσι σ᾽ ὅλη τὴν ὀκταετία 1922-1930 τὸ ἴδιο τὸ Ἑλληνικὸ κράτος μετέφερε μὲ τὴν βία (καὶ χωρὶς νὰ κινδυνεύουν ἀπὸ κανέναν) τοὺς Μικρασιάτες τῶν παραλίων καὶ τοῦ Πόντου στὰ ἑλλαδικὰ λιμάνια. Ὁ ἀμερικανοεβραῖος Χ. Μοργκεντάου -ὡς πρόεδρος τῆς ἐπιτροπῆς ἀποκατάστασης προσφύγων-- διέπρεψε σ᾽ αὐτὸν τὸν ἀναγκαστικὸ ξερριζωμό, ἐφαρμόζοντας κατὰ γράμμα τὴν Συνθήκη τοῦ Βενιζέλου. Κατὰ τὸν ἱστορικὸ David Mitrany 12 ἡ ἀναγκαστικὴ μεταφορὰ πληθυσμῶν «ἐρχόταν σὲ ἀντίθεση μὲ ὅλες τὶς παραδεδεγμένες ἀρχὲς τοῦ Διεθνοῦς Δικαίου, ἀλλὰ καὶ μὲ τὶς ἀνθρωπιστικὲς παραδόσεις τῆς Εὐρώπης». Ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάννης περιέχει ἀκόμη ἕνα σπουδαῖο νόημα: Ὁ Βενιζέλος δὲν ἐπεδίωκε τὴν ἐθνικὴ ὁμοιογένεια τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους, γιατὶ δέχθηκε χωρὶς ἀντίδραση νὰ παραμείνη ἡ συμπαγέστερη τουρκικὴ πληθυσμιακὴ νησίδα μέσα στὴν ἐπικράτεια, οἱ Μουσουλμᾶνοι τῆς Δυτικῆς Θράκης, ἔξω ἀπὸ τὸ καθεστὼς τῆς ἀνταλλαγῆς. ᾿Ακόμα καὶ ἡ ἀποχώρηση τῶν ἑλληνικῶν στρατευμάτων ἀπὸ τὴν ᾿Ανατολικὴ Θράκη ἄνευ οὐσιαστικῆς αἰτίας ὀφείλεται σὲ πρωτοδουλία τοῦ Βενιζέλου. 

Σὲ τηλεγράφημά του πρὸς τὴν ᾿Επαναστατικὴ Ἐπιτροπὴ στὶς 24/7 ᾿Οκτωβρίου τοῦ 1922 χωρὶς καμμία ἁρμοδιότητα ὑποδείκνυε τὴν στρατιωτικὴ ἐκκένωσή της. Μιὰ μέρα ἀργότερα, στὶς 25/8 ᾿Οκτωβρίου. νέο τηλεγράφημα τοῦ Βενιζέλου ὑποδείκννε στοὺς Ἕλληνες ἀντιπροσώπους τῆς διάσκεψης τῶν Μουδανιῶν νὰ «δεχθοῦν τὰς ληφθησομένας ἀποφάσεις, ἐφ᾽ ὅσον παραστοῦν καὶ συμφωνήσουν οἱ ἀντιπρόσωποι τῶν ᾿Αγγλων»13. Ὑποδείκνυε δηλαδὴ πιστὴ ὑπακοὴ στοὺς Ἄγγλους. 

Πιστὴ στὸν Βενιζέλο ἡ ᾿Επαναστατικὴ Ἐπιτροπὴ (Ν. Πλαστήρας, Σ. Γονατᾶς, Δ. Φωκάς) ἔστειλε τὶς σχετικὲς ἐντολὲς στὴν ἑλληνικὴ ἀντιπροσωπεία στὰ Μουδανιά.  Ἑπομένως δὲν ἦταν ἀπὸ τὰ πράγματα δυνατόν, ἡ ἀνακωχὴ τῶν Μουδανιῶν (28/11 ᾿Οκτωβρίου 1922) νὰ ἔχει ἄλλα ἐκτὸς ἀπὸ δυσάρεστα ἀποτελέσματα γιὰ τὴν Ἑλλάδα. Δὲν ὑπάρχει πλέον καμμιὰ ἀμφιβολία, ὅτι στὴ Συνθήκη τῆς Λωζάνης διεπράχθη τὸ μεγαλύτερο ἱστορικὸ ἔγκλημα σὲ βάρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ στὴν μακραίωνη ἱστορική του παρουσία. Πουθενὰ ἀλλοῦ ἡ ἀνθρώπινη ἱστορία δὲν καταμαρτυρεῖ μιὰ τόσο ἀπάνθρωπη μεταχείριση ἑνὸς ὁλόκληρου λαοῦ καὶ μάλιστα μὲ πρωταίτιο τὸν ἴδιο τὸν ἡγήτορά του. Γι' αὐτὸ ἀναγκαστικὰ κανεὶς ἔρχεται νὰ διερωτηθεῖ γιὰ τὸ ἱστορικὸ πρόσωπο τοῦ Ἐλευθερίονυ Βενιζέλου καὶ τὸν ὕποπτο ρόλο ποὺ διεδραμάτισε τόσο στὰ Ἑλληνικὰ πράγματα, ὅσο καὶ στὸ εὐρωπαϊκὸ πολιτικὸ παρασκήνιο. 

Ἀπὸ πολὺ νωρὶς ὁ Βενιζέλος φαίνεται νὰ ἀπολαμβάνει μιᾶς ὑπερβολικὰ παράδοξης εὔνοιας ἀπὸ τοὺς εὐρωπαϊκοὺς πολιτικοὺς κύκλους. Ἤδη ἀπὸ τὸ 1903, ὅταν ὁ πρίγκιπας Γεώργιος, ὕπατος ἁρμοστὴς τῆς αὐτόνομης Κρήτης, ἐξέθεσε στὸν πρόξενο τῆς ᾿Αγγλίας τὴν ὑπονομευτικὴ στάση τοῦ Βενιζέλου, ὁ Ἄγγλος πρόξενος ἀπάντησε: «Ἐὰν τὸν συλλάβετε, ἡμεῖς θὰ τὸν ἐλευθερώσωμεν»14. Ἀκόμη εἶναι ἀπορίας ἄξιον, πῶς τὸ 1910 ὁλόκληρος ὁ πολιτικὸς καὶ στρατιωτικὸς κόσμος τῆς Ἑλλάδος παραμέρισε, γιὰ νὰ ἀναλάβει τὶς τύχες τοῦ κράτους ἕνας «ἀντάρτης» τῆς Κρητικῆς ὑπαίθρου, ποὺ ὄχι σπάνια ἐπιδιδόταν σὲ θηριωδίες πρὸς τοὺς κατοίκους της. 15

 Τὸν Ἰούλιο τοῦ 1920 (εἶχε ὑπογραφεῖ ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν) ὁ Ἄγγλος ναύαρχος Ντὲ Ρόμπεκ ἔγραφε στὸν τότε ὑπουργὸ λόρδο Κῶρζον (ἀναφερόμενος στὸ ἐνδεχόμενο γενικοῦ πολέμου λόγω τῆς ἀπόβασης τῶν Ελλήνων στὴν Σμύρνη): «Καὶ διατί; Διὰ νὰ διατηρηθὴ ὁ κ. Βενιζέλος εἰς τὴν ἐξουσίαν εἰς τὴν Ελλάδα, τὸ ὁποῖον ἀπὸ τὴν φύσιν τῶν πραγμάτων δὲν ἠμπορεῖ νὰ εἶναι παρὰ τὸ πολὺ διὰ μερικὰ ἔτη; Εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴ διερωτῶμαι, ἂν πραγματικὰ ἀξίζει τὸν κόπον; Μὲ ἀλλα λόγια ὁ κ. Βενιζέλος δὲν εἶναι ἡ  Ἑλλάς. ᾿Εν κυριολεξίᾳ δὲν εἶναι κἂν Ἕλλην. Αἱ ὑπηρεσίαι τοῦ Βενιζέλου πρὸς τὴν ᾿Αντὰντ εἶναι μεγάλαι, ἀλλὰ εἶναι φρόνιμον νὰ διατρέξωμεν τὸν κίνδυνον νὰ αἱματοκυλίσωμεν τὴν Ἀσίαν, διὰ νὰ ἀνταμείψωμεν τὴν Ἑλλάδα ἀναλόγως πρὸς τὰς ὑπηρεσίας τοῦ κ. Βενιζέλου, αἱ ὁποῖαι εἶναι πολὺ διαφορετικαὶ ἀπὸ τὰς ὑπηρεσίας τῆς Ἑλλάδος;»16. 

 Μέσα ἀπὸ τὴν παραπάνω ἐπιστολὴ ἀπορρέουν σημαντικὰ στοιχεῖα: Πρῶτον, ὅτι οἱ Ἄγγλοι διπλωμάτες στήριζαν τὸν Βενιζέλο στὴν ἐξουσία τῆς Ἑλλάδος. Δεύτερον, ὅλοι ἤξεραν ὅτι ἡ ἀπόβαση τῶν Ἑλλήνων στὴν Μ. ᾿Ασία θὰ ἐπέφερε αἱματοχυσία (ὅπως καὶ ἔγινε). Τρίτον, ὅτι ὁ Βενιζέλος προσέφερε «ὑπηρεσίες» στὴν Εὐρώπη «πολὺ διαφορετικὲς» ἀπὸ αὐτὲς ποὺ ἀπορρέουν ἀπὸ τὴν ἰδιότητα τοῦ Ἕλληνα πρωθυπουργοῦ. Ὅντως τὰ λόγια τοῦ Οὐΐνστον Τσῶρτσιλ (ἀναφερόμενου στὸν Βενιζέλο) ἦταν ἀποκαλυπτικά: «ἦταν ἕτοιμος νὰ διακινδυνεύσει τὴν προσωπική του δημοτικότητα στὴν Ἑλλάδα καὶ νὰ τεθεῖ σὲ μιὰ θανάσιμη μειονεξία στὴν διάστασή του μὲ τὸν βασιλέα, μὲ τὸ νὰ προβάλλει τὴν προθυμία του γιὰ τὴν παραχώρηση τῆς Καβάλας στὴ Βουλγαρία, προκειμένου ἡ Βουλγαρία νὰ πεισθεῖ νὰ προσχωρήσει στὴν Ἀντάντ». Ὁ Βενιζέλος μ᾽ ἄλλα λόγια ἔβαζε τὰ συμφέροντα τῆς Ἀντάντ πάνω ἀπ’ τὰ συμφέροντα τῆς Ἑλλάδος. 

Τέταρτον, ὁ Ντὲ Ρόμπεκ ἀναφέρει, ὅτι ὁ Βενιζέλος δὲν εἶναι Ἕλληνας. Εἶναι γνωστόν, ὅτι ὑπάρχουν διάφορες φῆμες γιὰ τὴν καταγωγή του. Κακῶς οἱ πρόγονοι τοῦ Βενιζέλου σχετίζονται ἀπὸ ὡρισμένους μὲ τοὺς Μπενιζέλους τῶν Ἀθηνῶν, διότι ἱστορικὰ γράφεται ὅτι ἦοθαν (οἱ πρόγονοί του) στὴν Κρήτη ἀπὸ τὸν Μιστρᾶ. Τὸ ἐπώνυμο Βενιζέλος ἢ Μπενιζέλος οἱ πρόγονοι τοῦ Βενιζέλου τὸ χρησιμοποιοῦσαν ὡς βαπτιστικὸ ὄνομα. Ἡ λέξη «Μπενὶ» στὰ ἑβραϊκὰ σημαίνει «Υἱός». "Μπενισραέλοι"18 (Υἱοὶ ᾿Ισραὴλ) καὶ προφανῶς Μπενιζέλοι καλοῦνταν συνήθως οἱ Ἑβραῖοι τῶν ἀποικιῶν, ὅπως οἱ ἄποικοι στὸ Μαλαμπὰρ τῶν Ἰνδιῶν. Πάντως δὲν γνωρίζουμε, ποῦ στήριζε ὁ ἄγγλος ναύαρχος τὴν μὴ ἑλληνικὴ καταγωγὴ τοῦ Βενιζέλον. Ὅμως ἀνεξάρτητα τῆς ἐγκυρότητας τῶν ὑποθέσεων περὶ καταγωγῆς. ἀλλὰ καὶ αὐτὴ ἡ καταγωγὴ δὲν θὰ πρέπει νὰ ἐπηρεάζει τὴν ἱστορικὴ κριτικὴ τοῦ προσώπου τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου. Ὑπῆρξε καὶ ἔδρασε ὡς πολιτικὸς τοῦ ᾿Ελληνικοῦ κράτους καὶ ὡς τέτοιος θὰ πρέπει νὰ ἰδωθεῖ. Ὡστόσο ἀπορεῖ κανείς, γιατὶ πλήρωσαν τὴν συμφορὰ τοῦ Ἑλληνισμοῦ οἱ «ἕξι», ποὺ ἐκτελέστηκαν στὸ Γουδί, ἀφοῦ ὁ Βενιζέλος εἶχε σχεδιάσει τὴν ἀνταλλαγὴ ἀπ' τὸ 1918. Μέσα ἀπὸ τὴν δίκη καὶ ἐκτέλεση τῶν «ἕξι» ὁ Βενιζέλος πέτυχε δύο σημαντικοὺς στόχους. Πρῶτον, κατόρθωσε νὰ ἐπιρρίψει τὶς εὐθύνες του σὲ ἄλλους καὶ δεύτερον, μὲ τὴν ἐκτέλεση τῶν πολιτικῶν του ἀντιπάλων γλύτωνε ὁριστικὰ ἀπὸ τὴν ἐπικείμενη κριτική τους, τὴν πιθανὴ ἀποκάλυψη τοῦ δόλου καὶ τὴν τιμωρία του. 

Γιὰ τοὺς λόγους αὐτοὺς παρὰ τὶς συστάσεις ὅλων σχεδὸν τῶν Εὐρωπαϊκῶν κυβερνήσεων καὶ ἰδιαιτέρως τῆς Ἀγγλίας, γιὰ νὰ παρέμβει ὁ Βενιζέλος καὶ νὰ ἀποτραπεῖ ἡ ἐκτέλεση, ἔμεινε ἀμετακίνητος. Ἡ ἐπαναστατικὴ κυβέρνηση τοῦ Ν. Πλαστήρα, πιστὴ καὶ τυφλὰ ὑποταγμένη στὸν Βενιζέλο, ἐκτέλεσε ἕξι πολιτικοὺς -- κάτι τὸ πρωτόγνωρο στὴν ἑλληνικὴ ἱστορία -- δημιουργώντας παγκόσμια κατακραυγή. 19

 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 

 Μὲ τὴ συνθήκη τῆς Λωζάννης τοῦ 1923 τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ᾿Ελληνισμοῦ (Μικρὰ ᾿Ασία, Πόντος, ᾿Ανατολικὴ Θράκη) ξερριζώνεται καὶ ἀφανίζεται ὁριστικὰ καὶ ἀμετάκλητα ἀπὸ τὶς πανάρχαιες ἑστίες του, ἀπὸ τὸν φυσικό του χῶρο καὶ τὴν ἱστορία του. Ἡ ὑπογραφὴ καὶ ἡ ἀποδοχὴ τοῦ ξερριζωμοῦ δὲν μπορεῖ νὰ δικαιολογηθεῖ οὔτε ὡς ἀναγκαστικὴ ἐπιβολὴ ἀπὸ τρίτους (Σύμμαχοι, Τοῦρκοι) καὶ κυρίως οὔτε σὰν ἀποτέλεσμα τῆς Μικρασιατικῆς ἥττας τοῦ 1922. Ὅπως ἀποδείχθηκχε στὰ παραπάνω. ἡ ἐπινόηση καὶ ἡ πραγμάτωση τοῦ ἀπάνθρωπου καὶ ἀνιστόρητου τούτου ἐγχειρήματος ἀνήκει στὸν ᾿Ελευθέριο Βενιζέλο. Ἡ ἀναγκαστικὴ ἀνταλλαγὴ ὑπῆρξε ἡ μεγαλύτερη ἱστορικὴ προδοσία τοῦ Ἑλληνισμοῦ,ἀσφαλῶς βαρύτερη ἐκείνης τοῦ Ἐφιάλτη τῶν Θερμοπυλῶν. Καί ὁπωσδήποτε δέν ἀφορᾷ μονον τόν Ἑλληνισμό καί τήν ὕπαρξίν του ἀλλά κάθε ἀνθρώπινη κοινωνία καί πολιτισμό πού ξερριζώνεται καί διώκεται ἀπό τίς προαιώνιες ἱστορικές καί φυσικές του ἑστίες. Ἡ ἐπίσημη πολιτική ἱστορία, ἄν πραγματικά ἀποδέχεται τόν διδακτικό της ῥόλο, θά πρέπει νά ἀποκαταστήσει τήν ἀλήθεια μέ τήν ἀποδοση τῶν εὐθυνῶν στόν πρωταίτιο τῆς προδοσίας. 

φωτό

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 

1. Μηλιώρης Ν. : Ἡ πνευματικὴ εἰσφορὰ τῶν Μικρασιατῶν, Ἀθήνα 1963, σελ. 46. 

2. Μαρκεζίνης Σ: Πολιτικὴ ᾿Ιστορία τῆς Νεωτέρας Ελλάδος, τόμ. 4ος, «Πάπυρος», σελ. 282. 

3. Ρήγας Βελεστινλῆς: Θούριος.  

4. Δραγούμης Ι.: Ὅσοι ζωντανοί, «Πὲλλα», σελ. 105. 

5. Ὁμοίως. σελ. 122. 

6. Ὅπως τὸ 2 (σελ. 72 τοῦ παραρτήματος).

7. «᾿Ελευθέριος Βενιξέλος: Κοινωνία- Οἰκονομία- Πολιτικὴ », «Γνώση», σελ. 448. 

8. Ὁμοίως., σελ. 448-449. 

9. Μαρκεζίνης Σ.: Πολιτικὴ ᾿Ιστορία τῆς Συγχρόνου Ελλάδος, τόμ. 2ος, «Πάπυρος», σελ. 281-282.

10. Ὁμοίως, τόμ. 2ος, σελ. 282.

11. Ὁμοίως, τόμ. 2ος, σελ. 285.

12. Ὅπως τὸ 7 (σελ. 455).

13. Ὅπως τὸ 9 (σελ. 117).

14. Μαρκεζίνης Σ.: Πολιτικὴ ᾿Ιστορία τῆς  Νεωτέρας ᾿ Ελλάδος, τόμ. 3ος, «Πάπυρος», σελ. 37.

15. Ὁμοίως, τόμ. 3ος, σελ. 40.

 16. Ὅπως τὸ 2, τόμ. 4ος, σελ. 306.

17. Ὅπως τὸ 14, τόμ. 3ος, σελ. 40.

18. Μεγάλη Ἑλληνικὴ ᾿Εγκυκλοπαίδεια Παύλου Δρανδάκη, τόμ. 17ος, σελ. 594.

19. Ὅπως τὸ 9. τόμ. 2ος, σελ. 190.

Ἀπό τό περιοδικό "Δαυλός", τεύχος 157, Ἰανουάριος 1995. 

Ἡ Πελασγική