O σημαντικότερος φωτογράφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο "Επίσημος Φωτογράφος της Αυτού Εξοχότητας του Σουλτάνου", ο ξεχασμένος σήμερα απ' όλους Ρωμιός, Βασιλάκης Καργόπουλος, ξεπροβάλλει ανάμεσα από τις σκονισμένες σελίδες της ιστορίας, χάρη στις επίπονες και μακροχρόνιες προσπάθειες του Τούρκου ερευνητή, Μπαχαττίν Όζτουντζαϊ.
Έπειτα από έρευνα 3,5 ετών στην Τουρκία, τη Γαλλία, την Αγγλία, τη Σουηδία, την Αυστραλία και την Ελλάδα, 114 χρόνια μετά το θάνατο του Καργόπουλου, ο Μπαχαττίν Όζτουντζαϊ δημοσίευσε το βιβλίο "Βασιλάκης Καργόπουλος - Ο φωτογράφος της Αυτού Εξοχότητας Σουλτάνου", στο οποίο συμπεριέλαβε τη βιογραφία του σημαντικού αυτού καλλιτέχνη, καθώς και πλούσιο αρχειακό φωτογραφικό υλικό.
Ο Μπαχαττίν Όζτουντζάϊ, ο οποίος είναι μηχανικός, τιμήθηκε το 1993 για την προσφορά του στην ιστορία της φωτογραφίας από τη "Royal Photographic Society" της Μεγάλης Βρετανίας, οριζόμενος αντεπιστέλλον μέλος της.
Άγνωστα στοιχεία για τη ζωή του
Ο Βασίλειος Καργόπουλος πρέπει να γεννήθηκε το 1826 στην Κωνσταντινούπολη. Η χρονολογία της γέννησής του, καθώς και άλλα σημαντικά στοιχεία για τον Καργόπουλο, προκύπτουν από δημοσίευμα της εφημερίδας της Κωνσταντινούπολης "Νεολόγος" (φύλλο 3ης Απριλίου 1886), στο οποίο αναφέρεται ότι, "τα μεσάνυχτα της προχθές απέθανεν εν τω Πέραν ο γνωστός τω δημοσίω Βασίλειος Καργόπουλος, φωτογράφος της Α.Μ του Σουλτάνου, ος διάφορα είχεν απονείμει αυτώ παράσημα φέρονται τοιαύτα και ξένων ηγεμόνων, ήτοι του βασιλέως της Σουηδίας και Νορβηγίας και του ηγεμόνος του Μαυροβουνίου. Ο θάνατος επήλθεν αιφνιδίως εν ηλικία 59 ετών, απεργασάμενος την ορφάνειαν της οικογενείας του και του φωτογραφείου του, όπερ αναδείξας μέχρι του σημείου να τύχη της τιμής να λάβη τον επίζηλον τίτλον του ανακτορικού καταλείπει νυν εις την διεύθυνσιν του υιού του".
Από τα στοιχεία που παραθέτει ο Όζτουντζαϊ φαίνεται ότι ο Καργόπουλος αφιέρωσε τη ζωή του στην τέχνη της φωτογραφίας, ανοίγοντας, το 1850, ένα στούντιο στο Μπέιογλου, δίπλα στο Προξενείο της Ρωσίας και αργότερα στην Πλατεία Τούνελ.
Το 1879, ο τότε σουλτάνος, Αμπντουλχαμίτ Β', το διόρισε φωτογράφο του Παλατιού. Σήμερα, κανείς - πλην εκείνων που ασχολούνται με την τέχνη της φωτογραφίας- δεν γνωρίζει το Βασιλάκη Καργόπουλο, ο οποίος υπήρξε ο διασημότερος φωτογράφος της εποχής του και έβαλε την υπογραφή του στις φωτογραφίες-πορτρέτα των μελών της Οθωμανικής Δυναστείας.
Μια φωτογραφία και ο μυστηριώδης θάνατος του Αμπντουλαζίζ
Και ποιους δεν απαθανάτισε ο φακός του Καργόπουλου! Από το σουλτάνο Αμπντουλαζίζ μέχρι τον τελευταίο σουλτάνο Βαχιντετίν, από τα πριγκιπόπουλα και τις πριγκιποπούλες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι τους επίσημους ξένους επισκέπτες του σουλτάνου, από τους πρίγκιπες της Ρωσίας και της Γερμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι τα μέλη της Σουηδικής και Νορβηγικής βασιλικής οικογένειας, από τους μεγάλους βεζίρηδες έως τους γενίτσαρους από τους Πατριάρχες μέχρι τους μεβλεβίδες δερβίσηδες, από τους πλανόδιους πωλητές ζαχαρωτών μέχρι τους αρκουδιάρηδες της Πόλης, από τοπία της Κωνσταντινούπολης μέχρι τις πανοραμικές εικόνες του Βοσπόρου, όπου τότε δεν υπήρχαν ακόμη κτίρια. Ακόμη και τη μερική έκλειψη ηλίου, το 1880, φωτογράφησε ο Καργόπουλος.
Ιδιαίτερα σημαντική θεωρείται, σήμερα, η φωτογραφία του σουλτάνου Αμπντουλαζίζ, την οποία είχε τραβήξει ο Καργόπουλος, λίγες ημέρες πριν από την εκθρόνιση του σουλτάνου και την αυτοκτονία του.
Στη φωτογραφία αυτή, που είχε δημοσιεύσει πριν από τέσσερα χρόνια ο Όζτουντζαϊ στο λεύκωμα "Hatira-i Uhuvvet: Portre Fotograflarinin Cazibesi 1846-1950" (Η γοητεία των φωτογραφικών πορτρέτων 1846-1950), απεικονίζεται ο Αμπντουλαζίζ με τα ρούχα που φορούσε όταν αυτοκτόνησε και πίσω του δύο άτομα από το κατώτερο προσωπικό του παλατιού, σε ανάρμοστη στάση.
Να σημειωθεί ότι τα ματωμένα ρούχα του Αμπντουλαζίζ βρέθηκαν πρόσφατα, στις αποθήκες του Μουσείου του Τόπκαπί, γεννώντας αμφιβολίες για τον τρόπο θανάτου του σουλτάνου, ο οποίος φέρεται να αυτοκτόνησε, κόβοντας με ψαλίδι τις φλέβες των χεριών του.
Με βάση τη φωτογραφία του Καργόπουλου και τα απομνημονεύματα της μητέρας του Αμπντουλαζίζ, βαλιντέ σουλτάνας Περτεβνιγιάλ, προβάλλεται, σήμερα, ο ισχυρισμός ότι ο σουλτάνος δεν αυτοκτόνησε αλλά δολοφονήθηκε.
Τιμήθηκε με μετάλλια από σουλτάνους και βασιλιάδες
"Ο Βασιλάκης Καργόπουλος, με τα έργα του και την αφοσίωση του στην τέχνη του, υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα στην ιστορία της φωτογραφίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τιμήθηκε με μετάλλια, όχι μόνο από τους Οθωμανούς σουλτάνους, αλλά και από τον πρίγκιπα του Μαυροβουνίου Βούκοβιτς, το βασιλιά της Σουηδίας και της Νορβηγίας Όσκαρ Β', το βασιλιά της Δανίας Χριστιανό Θ΄(πατέρα του Γεωργίου Α ΄της Ελλάδας). Επίσης, τιμήθηκε με μετάλλια στις εκθέσεις που έκανε στη Νάπολη και τη Φλωρεντία. Βρέθηκε στο αποκορύφωμα της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας από το 1850 έως το 1886, οπότε και πέθανε ξαφνικά από καρδιακή προσβολή", επισημαίνει ο Όζτουντζαϊ, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Το έργο του Καργόπουλου
Ο Όζτουντζάι εξετάζει το έργο του καλλιτέχνη χωρίζοντάς το σε τρεις περιόδους. Στην περίοδο από 1856-1859, ο Καργόπουλος, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της νταγκεροτυπίας (σ.σ. η πρώτη πρακτική και εμπορική φωτογραφική διαδικασία, που εφευρέθηκε το 1839 από το Γάλλο Λουί Νταγκέρ και ήταν εξέλιξη της ηλιογραφίας), φωτογράφιζε αποκλειστικά πορτρέτα, ανάμεσα στα οποία κι εκείνο του υπασπιστή του σουλτάνου Αμπντουλμετζίτ και αργότερα Μεγάλου Βεζίρη (πρωθυπουργού) επί βασιλείας του σουλτάνου Αμπτουλχαμίτ του Β΄, Ιμπραχίμ Ετχέμ Πασά .
Στην περίοδο 1860-1879, ο καλλιτέχνης αρχίζει να απομακρύνεται από την τεχνική της νταγκεροτυπίας και να χρησιμοποιεί νέες, πιο πρακτικές τεχνικές, που δίνουν τη δυνατότητα αποτύπωσης φωτογραφίας από τα αρνητικά.
Λόγω της μεγάλης ζήτησης που έχουν οι φωτογραφίες εκείνη την εποχή, επισκέπτονται το φωτογραφείο του Καργόπουλου για να φωτογραφηθούν προσωπικότητες από το χώρο της πολιτικής και του στρατού και έτσι ο καλλιτέχνης αποκτά μεγάλη φήμη. Εκείνη την εποχή, ο Καργόπουλος ετοιμάζει και μία σειρά φωτογραφιών με πλανόδιους πωλητές και στολές, καθώς και τοπία, προκειμένου να διατεθούν σε τουρίστες.
Το 1879, ο Βασιλάκης Καργόπουλος διορίζεται από το σουλτάνο Αμπτουλχαμίτ Β΄ ως επίσημος φωτογράφους του Παλατιού και στην τρίτη περίοδο της ζωής του (1879-1886) φτάνει στο αποκορύφωμα της δόξας του, φωτογραφίζοντας τα μέλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορικής οικογένειας αλλά και προσωπικότητες από το χώρο της πολιτικής, του στρατού, της διπλωματίας, καθώς και ξένους βασιλείς.
Στις 29 Ιανουαρίου του 1886, μόλις δυο μήνες πριν από τον ξαφνικό θάνατο του Καργόπουλου, σε αναγνώριση της προσφοράς του, ο σουλτάνος Αμπντουλχαμίτ τού απονέμει το "Μετάλλιο Καλών Τεχνών". Την επομένη του θανάτου του Καργόπουλου, στις 29 Μαρτίου 1886, ο σουλτάνος εκδίδει διάταγμα, προκειμένου να κηδευτεί ο καλλιτέχνης δημοσία δαπάνη.
Το μυστήριο γύρω από την κηδεία και τον τάφο του
"Το περίεργο είναι ότι, ενώ όλες οι εφημερίδες της εποχής δημοσιεύουν πανομοιότυπα την είδηση του θανάτου του Καργόπουλου, πουθενά δεν αναφέρεται ούτε σε πια εκκλησία θα τελεστεί η επιμνημόσυνη δέηση ούτε σε πιο νεκροταφείο θα ενταφιαστεί. Το παράδοξο είναι ότι παρά τις έρευνες σε ελληνορθόδοξα και καθολικά αρχεία, εκκλησίες και νεκροταφεία της Πόλης, δεν βρέθηκε κανένα στοιχείο σχετικά με την ταφή" επισημαίνει ο Όζτουντζαϊ.
"Σε τελική ανάλυση, φαίνεται πως ο Βασιλάκης Καργόπουλος, φωτογραφίζοντας το σουλτάνο, βρέθηκε πολύ κοντά και μάλιστα μπήκε στη σφαίρα επιρροής της προσωπικής ζωής του και γι' αυτό επελέγη να κρατηθεί μυστικός το τόπος στον οποίο ενταφιάστηκε", αναφέρει.
Ο γιος τους διορίζεται συνεχιστής του
Δώδεκα ημέρες μετά το θάνατο του καλλιτέχνη, ο σουλτάνος Αμπντουλχαμίτ Β', θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη του, διόρισε στη θέση του τον γιο του Κωνσταντίνο Καργόπουλο, ο οποίος όμως μπόρεσε να "επιβιώσει" μόνο δυο χρόνια. Η απειρία του υιού Καργόπουλου και ο έντονος ανταγωνισμός από τους άλλους φωτογράφους έγιναν η αιτία για τον παραγκωνισμό του και για την απομάκρυνσή του από τη θέση του επίσημου φωτογράφου του Παλατιού. Ο Κωνσταντίνος Καργόπουλος συνέχισε το έργο του στο Αϊντίν (Αϊδίνι), όπου έγινε γνωστός ως "ο Ρωμιός φωτογράφος Κωστής".
Τα ίχνη της οικογένειας χάνονται το ΄22
Τα ίχνη της οικογένειας Καργόπουλου χάνονται μετά το 1922. Ο Όζτουντζαϊ αναζήτησε του απογόνους του Καργόπουλου στην Ελλάδα.
"Στις ημέρες μας, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, υπάρχουν μερικές οικογένειες που φέρουν το επώνυμο Καργόπουλος. Αν και το επώνυμο αυτό είναι σπάνιο, από τις επαφές που είχα με τα μέλη αυτών των οικογενειών, διαπίστωσα πως δεν είχαν απευθείας σχέση με την οικογένεια του φωτογράφου Καργόπουλου, ωστόσο οι ρίζες τους ήταν από την Κωνσταντινούπολη και κάποιοι προέρχονταν από κωμοπόλεις των παραλίων της θάλασσας του Μαρμαρά. Ένα παρακλάδι των Καργοπουλέων, που σήμερα βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, ζούσαν στις αρχές του 1800 στους Επιβάτες της Σιλιβρίας και στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Το άλλο παρακλάδι των Καργοπουλέων, που σήμερα ζει στην Αθήνα, έχει καταγωγή από το Τεκίρνταγ (Ραιδεστό)", διευκρίνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Όζτουντζαϊ.