Τό ἐπιτάφιο μέλος τοῦ Σεικίλου,παγκοσμίως ἀρχαιότερο γραμμένο τραγούδι

φωτό

Στην αρχαιότητα πίστευαν στη θεραπευτική δύναμη της μουσικής. Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία τονίζει πως η ανατροφή με τη μουσική έχει αποφασιστική σημασία για αυτό ακριβώς, επειδή ο ρυθμός και η αρμονία καταδύονται όσο τίποτε άλλο στα βάθη της ψυχής και την επηρεάζουν έντονα.

...κυριωτάτη ἐν μουσικῇ τροφή, ὅτι μάλιστα καταδύεται εἰς τὸ ἐντὸς τῆς ψυχῆς ὅ τε ῥυθμὸς καὶ ἁρμονία, καὶ ἐρρωμενέστατα ἅπτεται αὐτῆς φέροντα τὴν εὐσχημοσύνην, καὶ ποιεῖ εὐσχήμονα..( Πλάτωνος Πολιτεία  Γ΄ 401d)-φωτό-

Η αρμονία, πιστεύει ο Πλάτων πως μας δόθηκε από τις μούσες για να επαναφέρει σε τάξη και συμφωνία με τον εαυτό μας τη διαταραγμένη τροχιά της ψυχής μας. Επίσης και ο ρυθμός μας δόθηκε ως βοηθός για τον ίδιο σκοπό.

φωτό

Μοναδικό αρχαιοελληνικό επιτάφιο τραγούδι

Από αυτή την άποψη έχει ενδιαφέρον να αναλύσουμε το μοναδικό τραγούδι που έχει σωθεί από την αρχαία Ελλάδα, που συμβαίνει να είναι επιτάφιο.

Παρότι η μουσική είχε τόσο εξέχουσα θέση στις αρχαίες ελληνικές κοινωνίες, δεν έχουν σωθεί δείγματα των μουσικών συνθέσεων από εκείνην την εποχή. Μοναδικό δείγμα είναι το επιτάφιο μέλος του Σείκιλου.

Παράλληλα είναι το αρχαιότερο παγκοσμίως γνωστό τραγούδι που σώζονται πλήρως και οι στίχοι και η μουσική.

Η επιτύμβια στήλη του Σείκιλου

Είναι χαραγμένο πάνω σε επιτύμβια κυλινδρική στήλη ύψους 40 εκατοστών, η οποία ήταν τοποθετημένη πάνω σε αρχαίο τάφο. Η επιτύμβια στήλη ανακαλύφθηκε το 1883 στην πόλη Αϊδίνιο ( της σημερινής τουρκίας), στις Τράλλεις της αρχαιότητας, που βρίσκονται στη Μικρά Ασία.

Το 1922 στη Μικρασιατική καταστροφή η στήλη χάθηκε. Ξαναβρέθηκε πολλά χρόνια αργότερα στον κήπο τουρκικού σπιτιού. Η νοικοκυρά είχε κόψει τη βάση της στήλης και τη χρησιμοποιούσε ως βάζο για λουλούδια. Σήμερα η στήλη του Σείκιλου βρίσκεται στην Κοπεγχάγη, στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας.

Πάνω στην επιτύμβια στήλη είναι χαραγμένα ένα επίγραμμα δώδεκα λέξεων και ένα μέλος (τραγούδι) δεκαεφτά λέξεων στην κοινή ελληνική της ελληνιστικής εποχής μαζί με τα σύμβολα της μουσικής μελωδίας του*.

ἡ φωτό,ἀπό τό βίντεο ἐδῶ

Το επίγραμμα στην κορυφή της στήλης αναφέρει το όνομα του συνθέτη του επιτάφιου άσματος, καθώς και τον σκοπό για τον οποίο το έγραψε: 

ΕΙΚΩΝ Η ΛΙΘΟΣ ΕΙΜΙ. ΤΙΘΗΣΙ ΜΕ ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΝΘΑ ΜΝΗΜΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΣΗΜΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΝ 

«Εγώ η πέτρα είμαι μια εικόνα. Με έβαλε εδώ ο Σείκιλος ως διαχρονικό σήμα αθάνατης μνήμης».

Και το πέτυχε. 2.200 χρόνια μετά η λίθινη αυτή στήλη αποτελεί σημείο αναφοράς.

Ο Σείκιλος επομένως είναι ο συνθέτης. Έζησε στις Τράλλεις της Μικράς Ασίας κατά το 200 π.Χ. Στο κάτω μέρος της στήλης αναγράφεται για ποιον έγραψε αυτό το τραγούδι. Η επιγραφή της αφιέρωσης γράφει: ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΥΤΕΡΠΗΙ «Ο Σείκιλος στην Ευτέρπη». Δεν έχουμε όμως παραπάνω πληροφορίες, εάν είναι συγγενικό του πρόσωπο, σύζυγος, ή κόρη ή αδελφή, ή μήπως ερωμένη. Ευτέρπη ήταν και η Μούσα της μουσικής.

Ενας σοφός επιτάφιος ύμνος στη ζωή

Αυτό που είναι πιο σημαντικό είναι το περιεχόμενο των στίχων καθαυτών του τραγουδιού. Στον μέσον της επιτύμβιας στήλης είναι χαραγμένοι οι στίχοι μαζί με τα σύμβολα της μελωδίας, η οποία έχει αναγνωριστεί ως του λεγόμενου φρυγικού τρόπου:

«ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ, ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ. ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ, ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ.»

Η μετάφραση των στίχων είναι:

«Οσο ζεις να είσαι στο φως, καθόλου μη λυπάσαι. Για λίγο διαρκεί η ζωή, το τέλος ο χρόνος απαιτεί.»

Δείγμα αρμονίας στίχων, περιεχομένου, μελωδίας Αναφορικά με τη μελωδία έχει σημασία πόσο αρμονικά ακολουθεί την εναλλαγή βραχέων και μακρών φθόγγων, αλλά και πόσο προσεκτικά είναι διαλεγμένες οι λέξεις με βραχείς και μακρόχρονους φθόγγους, ανάλογα με το περιεχόμενο των στίχων και το συναίσθημα που θέλει ο συνθέτης να κινήσει στον ακροατή.

φωτό

ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ. «Οσο ζεις, να είσαι στο φως». Να είσαι φωτεινός, να λάμπεις. Η προστακτική φαίνου προέρχεται από το ρήμα φαίνομαι, που ετυμολογείται από το φως. Τις βραχύχρονες συλλαβές της λέξης «όσον» ακολουθούν οι μακρόχρονες συλλαβές της λέξης «ζης» και «φαίνου». Το όσο δείχνει το βραχύχρονο του βίου και το ζης τη διάρκεια της ζωής. Το φαίνου, που είναι προστακτική με δύο μακρόχρονες συλλαβές τονίζει το άνοιγμα, τη διάχυση του φωτός και την απήχηση της λάμψης της ζωής στο φως. Μάλιστα μελωδικά οι νότες ανεβαίνουν στην κλίμακα, τονίζοντας την ανάταση του «φαίνου».

ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ. «Καθόλου να μη λυπάσαι». Ο επόμενος στίχος ξεκινάει με έμφαση στο καθόλου χρησιμοποιώντας δύο λέξεις: «μηδέν» και «όλως» και συνεχίζει με μία τελείως προσωπική αποστροφή στον ακροατή. «Συ». «Ούτε λίγο εσύ να μη λυπάσαι». Το μακρόσυρτο ου στην κατάληξη του ρήματος «λυπού», ακούγεται στη μελωδία ως θρήνος, που βυθίζεται κατεβαίνοντας σε πιο χαμηλές νότες.

ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ. «Προς ολίγον» σημαίνει πολύ λίγο. Προσεκτικά διαλεγμένες οι λέξεις με τα πολλά βραχύχρονα κοφτά ο, δίνουν έμφαση στο βραχυχρόνιο της ζωής. «Λίγο διαρκεί η ζωή». Μικρής διάρκειας και οι νότες που αποδίδουν το «προς ολίγον» ενώ η μελωδία ανοίγει στη συνέχεια σε διάρκεια στο εστί και το μακρόχρονο ζην. Ο ποιητής χρησιμοποιεί το ρήμα ζην αντί για το ουσιαστικό ζωή, τονίζοντας καλύτερα τη διάρκεια και τη διαδικασία του να ζει κανείς.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ. «Το τέλος ο χρόνος απαιτεί». Το τέλος στην αρχαία ελληνική μπορεί να είναι η κατάληξη, αλλά και η πληρωμή, ο φόρος για το δώρο της ζωής, που απαιτεί ο χρόνος. Με μία υψηλότερη νότα τονίζει ο συνθέτης τις πρώτες συλλαβές από τις λέξεις τέλος και χρόνος, ενώ το τραγούδι σβήνει με χαμηλότερες νότες στη μακρόχρονη συλλαβή του ρήματος απαιτεί, όπως σβήνει και η ανθρώπινη ζωή.

Ἀπό : Ἐθνικός Κῆρυξ 

Ἡ Πελασγική